पद्य आणि मृत्युविचार : भाग ८-क / ११

[ मराठी काव्य : (पुढे चालू) ]

मृत्यूचा उल्लेख असलेली , काव्याची आणखी कांहीं उदाहरणें  पहा –

आतां जायाचंच की कवातरी पट्.दिशी

• वसंत बापट

–

मरणाच्या मुहूर्तावर

ओठीं गाणं ओथंबून यावं.

• सदानंद रेगे

–

कोणत्याही क्षणीं आम्ही जीवनाच्या प्रवाहातून

मरणाच्या कुरळ्या लाटा कधीच वेगळ्या केल्या नाहींत

करूं शकलो नाहीं , करूं इच्छीत नव्हतो

आणि हेंही आमच्या मरणाचं वैशिष्ट्यच आहे.

• दिलीप पुरुषोत्तम चित्रे

–

 

तिरडीवरील शव   :   मी

वाहून नेणारे        :    मी^४

                                    मागे                  :     मी

अग्नी देणारा        :     मी .

• वसंत आबाजी डहाके

–

अगदी हल्लीच्या , म्हणजे २०१० च्या दशकातील, काव्य-संकलनांमधल्या  (anthologies), मासिकांमधल्या आणि अन्यत्र उपलब्ध काव्यातील मरणोल्लेखाची कांहीं उदाहरणें पाहूं या.

–

खालील दोन कविता-अंश पहा. एकीत, जिच्या आईचा मृत्यू झालेला आहे, अशा अगदी-लहान मुलीचा आक्रोश वर्णला आहे ;  तर दुसरीमध्ये, एका अकाली-मरण-पावलेल्या बालकानें साधलेला संवाद आहे.  –

मम्मी, तूं गेलीस देवाघरी

पोरके झालोय् आम्ही

अवकळा पसरलेय सारी

ह्या अपुल्या घरीं.

• व्हॅलेरियन डिसोजा

 

मला आतां  कबरस्थानात शोधूं नका

फुलांनी माझी खाच सजवूं नका

अखंड वाहाणार्‍या अश्रूंनी मला भिजवूं नका.

• जेम्स मा. परेरा

( दोन्हीसाठी संदर्भ : ‘सुवार्ता’, डिसेंबर २०१६, नाताळ विशेषांक ) .

–

एक वृद्धाची, जीवन-संगिनीच्या मृत्यूमुळे उद्भवलेल्या चिर-विरहाची, ही व्यथा पहा –

अशीच अचानक निघून गेलीस

आतां मी कोणाच्या आधारें जगावें ?

…..

सर्व प्रश्न कसे अनुत्तरित आहेत,

सर्व प्रश्नांचें उत्तर फक्त एकच आहे –

‘मी तुझ्यामागें असेंच निघून यावें’ .

• रणछोड गडे

–

शेतकर्‍याच्या हताश मनाची, मरणाला कवटाळण्याची ओढ पहा –

नाहीं कुणाचा आधार , असा झालो मी बेजार

आणि शेवटी घेतला मी

आत्महत्येचा आधार , आत्महत्येचा आधार.

• संतोष वसंत तावडे

–

एका व्याधिग्रस्ताने पेऽन-किलर (Pain-Killer) व मरणाचा संबंध जोडलेला इथें पहा –

.. बंदुकीची गोळी परवडली

ती एकदाच मारते

पेऽन-किलर

कणाकणानें मारतें

नकळत.

…..

पेऽन-किलरशिवाय

पर्याय नाहीं

आजचें मरण

उद्यावर ढकलणे

रहात नाहीं.

( पेऽन किलर :  Pain Killer)

• निशिकांत नाईक.

 

मरण दूर आहे असें हा कवी म्हणतो खरा, पण तें त्याला रोज दिसत असतें. खरें तर, ‘Wearer knows where the shoe pinches’ , या उक्तीप्रमाणें,  व्याधिग्रस्ताची व्यथा, आणि, ‘काळ आला होता पण वेळ आली नव्हती’ असा त्याचा मरण-दर्शनाचा अनुभवही,  एक व्याधिग्रस्तच योग्य प्रकारें जाणूं शकतो. तरीही, व्याधिग्रस्ताची व्यथा, त्याला होत असलेलें रोजचें मृत्युदर्शन, त्याच्या माथ्यावर लटकणारी Democles’ Sword या गोष्टी आपल्या मनाला भावविवश करतात.

–

देहाच्या-अंताशी संबंधित, हा  आगळा विचार पहा  खालील कांहीं कवितांमध्ये –

मी मेल्यावर माझ्या मृत शरीरास

नका देऊं अग्नीचे चटके

एक मात्र करा जरूर,

जवळच्या देहदान स्वीकारणार्‍या

हॉस्पिटलला फोन करा जरूर .

• सुभाष शांताराम जैन

 

खडतर जगणें क्रमप्राप्त आहे , मरण अटळ आहे

आतां एकच इच्छा आहे , देहदान तरी घडावें.

• साधना कृ. खाडीलकर

 

सुंदर ते दान । असे देहदान ।

पुण्ण्याचे निधान । हेची जाण ।।

गात्रांचे रोपण । रोखणे मरण ।

दु:खाचे हरण । संजीवन  ।।

–    संजीव अंबिके

(पुण्ण्याचें  : पुण्य-चें)

–

एका मासिकाच्या हल्लीच्या अंकातील एका कवितेचें शीर्षकच आहे, ‘मला मरण आवडूं लागलें आहे’ ( संदर्भ – मासिक ‘साहित्य चपराक, अंक एप्रिल २०१७, कवी राजू मेहकरकर) . म्हणजे, कालच्या काय, आणि आजच्या काय, अनेक कवींना ‘मरण’ या विषयावर विचार करावासा वाटतो, लिहावें असें वाटतें.

*

 

(पुढे चालू) ….

— सुभाष स. नाईक
Subhash S. Naik