संधिप्रकाशातील सावल्या – ३ : तुम्ही फक्त लढ म्हणा !

संधिप्रकाशातील सावल्या – ३ : पाठीवर हात ठेवून, तुम्ही फक्त लढ म्हणा !

” आज मी नाही तुला गोष्ट सांगणार .”
‘ तो ‘ सावलीत आल्याक्षणी अश्वत्थानं सांगून टाकलं .
” आज बकुळीचं झाड , तुझी वाट बघतंय .”
‘ तो ‘ न बोलता बकुळीच्या तळी जाऊन बसला .
आपल्याला गोष्ट सांगायला मिळणार , या आनंदात झाड रोमांचित झालं .
बकुळीच्या प्रसन्न फुलांची पखरण त्याच्यावर झाली . त्यानं वर पाहिलं . एक वेगळा सुगंध त्याच्या अवतीभवती पसरल्याचा भास त्याला झाला .
बकुळीचं झाड बोलू लागलं होतं …

“– तिचं नाव काय होतं ते माहीत नाही पण सगळे तिला गजरेवाली बकुळी म्हणायचे . आठदहा वर्षाची असेल नसेल पण कमालीची गोड आणि लहान वयात समज आल्यासारखी वागणारी होती बकुळी .

साधे स्वच्छ अंगभर कपडे , केस नीटनेटके बांधलेले आणि हातात फुलांसाठी मोठ्ठी परडी . वटपौर्णिमेला वडाच्या झाडाला बांधलेल्या पांढऱ्या शुभ्र सुताची नीट सोडवणूक करून , गुंता होणार नाही अशी केलेली गुंडाळी . आणि परडीत चांद्याच्या मोठ्या पानांची चवड .

भल्या सकाळी ती रोज यायची . न दमता , न कंटाळता जमिनीवर पडलेली बकुळीची फुलं वेचायची . तिच्याजवळच्या त्या मोठ्या परडीत फुलांचा हा मोठा ढीग व्हायचा .

मग इथेच ती झाडाला टेकून फतकल मारून बसायची . आणि गाणं गुणगुणत गजरे गुंफत बसायची .

किती गजरे ?
बरेच . अंदाजानं शंभर सव्वाशे तरी नक्कीच .
असे गजरे झाले , की ती परडीतली पानं सगळीकडे पसरून त्यावर ती गजरे मांडून ठेवायची . मग स्वतःच्या नादात मान हलवत दुडक्या चालीने चालत

चालत ती घरी निघून जायची . जाण्यापूर्वी डोळे भरून त्या गजऱ्यांकडे पहायची .”

” कुणासाठी गजरे करायची ती ? विकण्यासाठी की…?”
“ती गजरे कधीच विकत नव्हती . या रस्त्यावरून येणारी जाणारी माणसे , एकेक गजरा घेऊन जायची . त्यातल्या कुठल्याही व्यक्तीने कधी असे विचारले नाही , की या गजऱ्याचे पैसे किती द्यायचे ? कुणाला द्यायचे ? किंबहुना हे गजरे इथे कोण ठेवतो याची साधी विचारपूस कुणी करीत नव्हतं . पण त्या बकुळीला त्याचं काही वाटत नव्हतं . रोज सकाळी ती आली की भिरभिरत्या नजरेनं सगळीकडे पहायची आणि सगळे गजरे संपलेले दिसले की आनंदानं , दुप्पट उत्साहानं नवीन गजऱ्यांसाठी बकुळीची फुलं वेचायला लागायची . मी एकदा विचारलं तिला ,
“बकुळे , अगं रोजच्या रोज इतका वेळ खर्च करून कुणासाठी गजरे तयार करतेस ? तुला दुसरा कामधंदा नाही का ? शाळेत जातेस की नाही ? आईवडील काय म्हणत असतील तुला ? काय हा तुझा वेड्यासारखा छंद …”
ती गोडसं हसली . म्हणाली ,

” आहेच मुळी माझा जगावेगळा छंद . माझा बाबा सकाळी उठून रस्त्यावरच्या कामाला जातो , आणि आई आजारी म्हणून घरात असते . एकदा काय झालं , मी आईवर चिडले , तिच्यावर रागावले , म्हटलं तिला , मी घरात बसून कंटाळले आहे , शाळेचा अभ्यास झाला , की शाळेची वेळ होईपर्यंत कंटाळा येतो . तू कायम आजारी , बाबा कायम बाहेर . मग मी काय करू ? इतकी रागावल्यावर मला वाटलं आई चिडेल , मारील मला . पण तसं काहीच झालं नाही . ती हसली आणि म्हणाली , तू एक काम कर , रोज सकाळी मोठ्या रस्त्याच्या कडेला बकुळीचं झाड आहे , त्याच्या खाली रोज भरपूर फुलं पडतात . तू ती फुलं वेच आणि त्याचे गजरे तयार कर . आणि चांद्याच्या पानांवर नीट मांडून ठेव . त्यामुळं काय होईल , ज्यांना हौस आहे, त्यांना ते गजरे मिळाले की त्यांना खूप आनंद होईल . शिवाय बकुळीची फुलं सुकली तरी त्याचा सुगंध येतंच राहतो . तो सुगंध सगळीकडे पसरेल . कुणीही दिले तरी त्या गजऱ्यांचे पैसे घेऊ नकोस . किंवा त्यांना मिळालेल्या आनंदाचं श्रेय सुद्धा तू घेऊ नकोस . आपल्यामुळं सर्वांना आनंद मिळतो हेच केवढं तरी सुख असतं . अनपेक्षित मिळालेल्या सुगंधाचा आनंद सर्वांना घेऊ दे . हे व्रत समज . त्या आनंदामुळं तुझं आयुष्यसुद्धा सुगंधित होईल आणि तू खूप मोठी होशील . आयुष्याचं भलं होण्याचा मार्ग तुला आपोआप सापडेल . असं आईनं मला सांगितलं .”

बकुळीचं झाड बोलताना थांबलं .

” त्या मुलीचं पुढं काय झालं ? ”

” पुढं ती मुलगी इथं यायची बंद झाली . आणि खूप वर्षांनी एके दिवशी याच रस्त्यानं एक गाडी आली . इथं थांबली . आणि एक साधी , सात्विक बाई त्यातून उतरली . मला म्हणजे बकुळीच्या झाडाला नमस्कार केला . म्हणाली , तुझ्यामुळं आणि आईच्या शिकवणुकीमुळं मी आज कलेक्टर झाले . म्हणून नतमस्तक होण्यासाठी इथं आले आहे . आई बाबा देवाघरी गेले . त्यामुळं आता तूच मला आई आणि बाबा . इतकं बोलून ती खूप रडली . बराच वेळ .आवेग शांत झाल्यावर , रडणं आवरून म्हणाली , आईनं दिलेला आनंद वाटण्याचा वसा मी अजूनही सांभाळला आहे माझ्या कामाच्या रूपानं . आणि इथे येणाऱ्या प्रत्येक पांथस्थाला माझा वसा तू दे . इतकं बोलून ती निघून गेली .”

थोडा वेळ शांततेत गेला .

बकुळीचं झाड त्याच्याकडेच पहात होतं . तेच नव्हे तर सगळी झाडं त्याच्याकडे पहात होती .
” आम्हाला सगळ्यांना माहित्येय तू इथं का आला आहेस , का अस्वस्थ आहेस . गुणवत्ता असूनही सरकारी नोकरी न मिळाल्यानं तुझ्या मित्रानं आत्महत्या केली , म्हणून तू दुःखी आहेस . पण एक सांग त्या आत्महत्या करणाऱ्या तुझ्या मित्राला त्यातून काय मिळालं ? तुम्हा सर्व मित्रांना काय मिळालं ? त्याच्या आईवडिलांना , भावाबहिणींना काय मिळालं ? केवळ आणि केवळ दुःख . समाजाकडून सहानुभूती . कायद्याच्या दृष्टीनं गुन्हा आणि सगळ्यात भयंकर म्हणजे , एखादी गोष्ट मिळाली नाही की कुणाचाही विचार न करता आयुष्य संपवायचं , हा पर्याय इतरांसाठी तो ठेवून गेला .बरोबर ना ? का रे बाबांनो , इतकं सुंदर आयुष्य वाया का घालवता ? जीवन जगण्याचे अन्य पर्याय का शोधत नाही तुम्ही ? असंख्य पर्याय आहेत . जवळ दृष्टी मात्र तशी हवी . तुमच्या भाषेत सांगायचं तर पॉझिटिव्ह विचारसरणी अंगी का बाणवत नाही ? एकमेकांशी संवाद का होत नाही . सहकाराचे पूल का बांधत नाही ? निर्मळ मनानं आणि स्वच्छ नजरेनं वर्तमानाकडे आणि येणाऱ्या भविष्याकडे का बघत नाही ? व्यक्तिमत्व समृद्ध करण्यासाठी नव्या जुन्या नात्यांचे अनुबंध का तपासून बघत नाही ? आपल्या अस्तित्वानं आणि कर्तृत्वानं सगळ्यांच्या आयुष्यात सुगंध पसरवता येतो , हा आत्मविश्वास तुम्हाला का कमावता येत नाही ? आपण कुठे कमी पडलो हे शोधण्याबरोबर आपण कुठल्या बाबतीत जास्त गुणवान आहोत याची नम्र जाणीव का ठेवत नाही ? संयम आणि सहनशीलता का नसते तुमच्याजवळ ? आणि या सगळ्यात महत्त्वाची गोष्ट ही आहे की आपण जन्माला आल्यावर , आपल्यावर केवळ आपला अधिकार नसतो , तर कुटुंब , नातेवाईक , समाज, राज्य , राष्ट्र यासर्वांचे आपण देणं लागत असतो , हे कसं विसरता तुम्ही ? त्यामुळं आत्महत्या करायला जाणार्यांनी प्रथम या प्रश्नांची उत्तरं शोधायला हवीत . म्हणजेच सगळ्यांचं आयुष्य सुगंधित करायला हवं . त्या गजरेवाल्या बकुळीनं वसा सांगितलाय तो मी आज तुझ्याकडे सुपूर्द करणार आहे . त्याशिवाय तुझं आयुष्य सुगंधित होणार नाही .”

त्याला बोलायला संधी न देता बकुळीच्या झाडानं त्याच्या ओंजळीत फुलं दिली .
तो उठला आणि त्या फुलांचा सुगंध , छातीत भरभरून घेतला . आणि न बोलता चालू लागला .

आज , आत्ता त्याच्या चालण्यात एक वेगळाच निर्धार दिसत होता .
आणि वसा स्वीकारल्याची जाणीवसुद्धा …!

– डॉ. श्रीकृष्ण जोशी, रत्नागिरी
९४२३८७५८०६
———-
संधिप्रकाशातील सावल्या , ही कथामाला आहे .
आपल्याला आवडल्यास नावासह सर्वांना जरूर पाठवा .
सध्याच्या परिस्थितीत सकारात्मकतेची गरज आहे , आपण ती पूर्ण करू या .
आणि हो , अभिप्राय पाठवा , वाट पाहतोय .