संधिप्रकाशातील सावल्या – ४ : तू भ्रमत आहासी वाया

आजचा माहौल काही वेगळाच होता .
गुलमोहराच्या झाडाखाली फुलांची पखरण होती .
वाऱ्याची झुळूक आल्यावर फुलं अजून खाली पडत होती . आणि तेवढीच फुलं झाडावर फुललेली होती .
पण का कुणास ठाऊक , झाडावरची आणि झाडाखालची सगळी फुलं एकेकटी वाटत होती .

आज ‘ तो ‘ एकटा नव्हता .
त्याच्याबरोबर अनेक होते .
मध्यमवयीन होते तर काही वृद्धावस्थेकडे झुकलेले होते .
तरुण होते आणि तरुणीसुद्धा होत्या .किंबहुना त्यांचीच संख्या जास्त होती .
जागा मिळेल तिथे सगळे बसले होते .

गेल्या काही दिवसातल्या संधिप्रकाशातल्या सावल्यांचा गोष्टी अनेकांच्या कानावर गेल्या होत्या .
त्यामुळं सगळे उत्सुकतेनं आले होते .
उत्सुकता नावालाच , प्रत्येकजण भलंमोठं प्रश्नचिन्ह घेऊन आला होता . पण सुरुवात कुठून करायची हे कुणाच्या लक्षात येत नव्हतं .

” सुरुवात मलाच करायला हवी .”
गुलमोहर स्वतःशी पुटपुटला .आणि त्याने अश्वत्थाकडे पाहिलं . त्यानं नजरेनं होकार भरला .
गुलमोहरानं एकदा सगळ्यांकडे पाहिलं .
सगळे त्याच्याकडेच पहात होते .

” आज मी गोष्ट सांगतो . एका गुहेची . खूप छान होती गुहा . त्या गुहेचं प्रवेशद्वार कमालीचं सुंदर होतं . पाहताक्षणी प्रेमात पडावं इतकं विलक्षण आणि आकर्षक . गुहेत नजर पोहोचेल तिथपर्यंत वेगवेगळ्या दिव्यांची आरास होती . गुहेत वर खाली सर्वत्र आरसे बसवलेले होते . त्यामुळे प्रतिबिंबांची दिवाळी मनाला मोहून टाकायची . गुहेच्या आतून खोलवरून कुठूनतरी संगीत पाझरत होतं . अवर्णनीय असा एक मादक सुगंध बाहेर झिरपत येत होता .चित्ताकर्षक रंगांमुळे , नशिल्या वातावरणामुळे ती गुहा म्हणजे भुलभुलैया झाली होती . गुहा कुणाची होती हे कुणालाच माहीत नव्हतं . पण आत जाण्यासाठी कायम गर्दी असायची . मोह पडावा असंच सगळं वातावरण असल्यानं गुहेत जाण्यासाठी झुंबड उडायची . पण त्या गुहेची एक वेगळी गंमत होती . त्या गुहेत जाणारांची पावलं दिसायची , पण त्या गुहेतून परत माघारी येणारी पावलं कधीच कुणाला दिसली नाहीत . एवढं सगळं चांगलं असून त्या गुहेला , लांडग्यांची गुहा असं का म्हटलं जायचं ते कधीच कुणाला कळलं नाही … बस ! संपली माझी गोष्ट . ”

” ही काय गोष्ट झाली ? हे आधुनिक पंचतंत्र झालं . पण यातलं तथ्य नाही कळलं .”
कुणीतरी म्हणालं .

गुलमोहर उदास हसला , म्हणाला ,
” कळायला हवं होतं . मी जेव्हा गुहेचं वर्णन करत होतो , तेव्हाच तुमच्या लक्षात यायला हवं होतं . तुम्ही एवढे , इतक्या संख्येनं आलात , याचा अर्थ तुमच्या मनात भयंकर चलबिचल चालू आहे , हे आम्ही सगळ्यांनी ओळखलं होतं . इथली तुमची संख्या म्हणजे समुद्रातल्या पाण्यातला एक थेंब इतकीच आहे . पण त्याहून मोठा समुद्र समाजात वावरतो आहे , तोंड लपवून . तुम्ही इथं यायचं धाडस केलंत , कुठेतरी व्यक्त व्हायचं म्हणून इथं आलात , पण अद्याप काहीच बोलला नाहीत . आणि बोलणारसुद्धा नाहीत तुम्ही . तुमच्यापैकी कुणाची तरी मुलगी , कुणाची तरी बहीण , कुणाचा तरी भाऊ , मुलगा , परिस्थितीनं गांजल्यामुळं कुणाची तरी बायको , कुणाचा तरी नवरा , मी सांगितलेल्या गुहेत गेले आहेत , पण परत माघारी फिरलेले नाहीत . खरं आहे ना ? ”

गुलमोहर बोलताना थांबला . सर्वांवर नजर फिरवली . सगळ्यांच्या माना खाली गेल्या होत्या .

” मला खरं खरं सांगाल ? काय झालंय ? ”

खूप वेळानं एक आई उठली .
” माझ्या मुलीला मॉडेलिंग मध्ये करिअर करायचं होतं .”
” माझ्या मुलाला वेबसिरीज मध्ये चमकायचं होतं.”
” माझी बहिण नाटकात आणि मग सीरिअल्स मध्ये नशीब आजमावणार होती .”
” माझा नवरा …”
” माझी बायको…”
” माझा …”
” माझी…”

अनेक जण आता मोकळेपणानं बोलू लागले .
स्ट्रगल सांगू लागले .
त्यासाठी केलेले प्रयत्न …
त्यासाठी केलेले महागडे कोर्स …
त्यासाठी केलेला महागडा पोर्टफोलिओ …
अपडेट राहण्यासाठी केलेला खर्च …
संबंधितांच्या नजरेत भरण्यासाठी केलेली यातायात …
होणारा मनःस्ताप , न बनलेलं करिअर …
आणि शेवटी कुठंतरी काम मिळाल्यानंतर कामाच्या तुलनेत मिळणारा प्रचंड पैसा आणि त्या संपत्तीनंतर घरात सुरू झालेला संशयकल्लोळ …

संधिप्रकाशातील सावल्या आपल्याला काहीतरी मार्ग दाखवतील या आशेनं आलेले सर्व भडाभडा बोलत होते . कुणी नर्व्हस होऊन , तर कुणी रडत . कुणी मान खाली घालून तर कुणी नजर टाळून .

तिथल्या झाडांच्या सावल्या व्यथित झाल्या होत्या .
जमलेल्या सर्वांना गुहेची , अंत नसलेल्या गुहेची , तिथल्या कसल्याच गोष्टीची कल्पना नव्हती .
आकर्षक प्रवेशद्वार , आरसे , लाईट्स , मादक गंध , मोहमयी दुनिया … या सगळ्यांपासून हे लोक खूप दूर होते , भाबडे होते , असं जाणवत होतं . यांना आणि यांच्या निमित्तानं इतरांना सांगायलाच हवं असं गुलमोहराला वाटलं . त्यानं अश्वत्थाकडे पाहिलं . त्यानं मानेनं संमती दिली .
गुलमोहरानं सर्वांकडे पाहिलं .
तो काय म्हणतो याकडे सगळ्यांचं लक्ष होतं…

” स्पष्टच बोलतो . कटू वाटेल , राग येईल माझा , मी कदाचित प्रतिगामी वाटेन , कलाकारांचा शत्रू वाटेन , स्वातंत्र्याची गळचेपी करणारा वाटेन . कदाचित माझे विचार कालबाह्य वाटतील . पण जरा सखोल विचार केलात तर कदाचित पटेल माझं बोलणं . पण ते पटावं , स्वीकारावं असा माझा मुळीच आग्रह नाही . सक्ती नाही . आणि हट्ट तर नाहीच नाही . वर्षानुवर्षं स्ट्रगल केल्यावर नामांकित प्रॉडक्शन हाऊस मध्ये संधी न मिळताच आपली मुलगी किंवा मुलगा प्रचंड पैसा कुठून आणतो याची कधी शहानिशा करावीशी नाही वाटली ? ज्यात तो कलाकार म्हणून काम करतोय तो प्रोजेक्ट अधिकृत स्क्रीनवर कधी पाहायला मिळणार याची विचारणा कधी केली आहे ? रिहर्सल , रात्र रात्र चालणाऱ्या पार्ट्या , आऊटडोअर शूटिंग , इनडोअर शूटिंग यामध्ये कधी डोकावण्याचा , त्याबद्दल काही विचारण्याचा प्रयत्न केलाय तुम्ही ? वेबसिरीज वा मुव्हीतले वा सीरिअल मधले इंटिमेंट सीन कसे चित्रित होतात , कितीवेळ चित्रित होतात , रिटेक किती होतात , त्याचा गैरफायदा कोण कसा घेतो याची माहिती कधी घेतली आहे ? कथानकाची गरज म्हणून होणारे रेप सीन , गीताच्या शब्दांशी विसंगत असे मादक , कामुक हावभाव किंवा गरज असो नसो , उतरवले जाणारे कपडे याबद्दल , दिग्दर्शकाला , नृत्यदिग्दर्शकाला , पालक म्हणून विचारणा केली आहे तुम्ही ? उत्तम नर्तिका म्हणून असणारी तुमची मुलगी , बहीण , पत्नी ही नंतर कुठल्यातरी डान्सबारमध्ये नाचायला जात असेल याची कल्पना केलीय तुम्ही ? करिअरसाठी ऑडिशन देताना स्क्रीनटेस्ट होतेय की स्किनटेस्टला प्राधान्य दिलं जातंय , याचा डोळसपणे विचार केलाय तुम्ही ? अभिनयात करिअर करायचं या भ्रमात , कसलं कसलं स्वातंत्र्य , मुलांना तुम्ही देताय ? त्या ट्रेनिंगच्या नादात तरुण तरुणी काय काय करून बसतात , त्याकडे लक्ष आहे ? ऑडिशनच्या नावाखाली जे चालतं , त्याचा वापर ब्लॅकमेलिंग साठी होतो आणि त्यातून पॉर्न इंडस्ट्री किती स्ट्रॉंग होते किती फोफावतेय , ते महित्येय तुम्हाला ? अचानक एकेदिवशी मोबाईल मध्ये नको त्या अवस्थेतल्या क्लिप्स , तुमच्या समोर आले तर पाहू शकाल तुम्ही ? त्यानंतर तुमच्या मुलामुलींच्या नजरेला नजर देऊ शकाल तुम्ही ? मला महित्येय ही सगळी इंडस्ट्री वाईट नाही , पण चांगलं वाईट कसं ठरवणार तुम्ही ? त्यासाठी तुम्ही पालक म्हणून पुढाकार घ्या . मुलांना स्वातंत्र्य द्या पण स्वातंत्र्य म्हणजे मनःपूतम समाचरेत ,असं नसतं हे शिकवा . त्यांच्यातला कलाकार जपा , जगवा , वाढवा , प्रोत्साहन द्या पण बरं वाईटाची जाणीव करून घ्या . त्यांना ‘ नाही ‘ म्हणायला शिकवा . सगळेच स्पर्श मायेचे नसतात , त्यामुळे सहेतुक स्पर्शातले अर्थ ओळखायला शिकवा . लेदर करन्सी या भयानक शब्दाचा अर्थ समजावून द्या . ब्लॅकमेलिंगमुळे केवळ व्हिडीओ , क्लिप्स बनतात असेच काही नाही , तर ड्रग्ज माफियांच्या हातातली चलनी नाणी बनण्याची भीती ओळखून सावध राहायला शिकवा . असे शिक्षण देणारी एकमेव संस्था म्हणजे आई असते हे विसरू नका आणि बाबा हे त्या संस्थेचे आधारवड असतात हेही समजावून द्या . आपलं परकं ओळखण्याचे धडे लहानपणापासून द्या . हे सगळं सांगतोय म्हणजे मी घाबरवतोय असं समजू नका . समजून घेण्याच्या प्रयत्नांची ही केवळ पहिली पायरी आहे असे समजा …”

गुलमोहर बोलताना थांबला .
त्यानं स्वतःचे डोळे पुसले . उरलीसुरली चारदोन फुले खाली घरंगळली .

सगळे उठले . घरी निघाले .
त्यांच्या पायात आत्मविश्वासाचं बळ संचारलं .

— जाताना सगळ्यांच्या लक्षात आलं ,
गुलमोहर , गुहेला ‘ लांडग्यांची गुहा ‘ असं का म्हणाला .

— डॉ. श्रीकृष्ण जोशी, रत्नागिरी
९४२३८७५८०६
———-
संधिप्रकाशातील सावल्या ही कथामाला आपण गेला महिनाभर वाचली आहे. आपल्याला आवडली का ?
असेल तर नावासह शेअर करायला हरकत नाही .
सध्याच्या परिस्थितीत सकारात्मकतेची गरज आहे , आपण ती पूर्ण करू या .
अभिप्रायाची वाट पहात आहे .
नमस्कार !