तू महाभारती थंड झुळुक वाऱ्याची

( एक नवीन रुपककथा .)

— परिस्थिती विचित्र होती .

गर्दीचा महासागर उसळला होता .
लाटांवर लाटा येऊन आदळत होत्या .
गर्दी बेभान होती . गर्दी दिशाहीन होत होती . गर्दी पुढं सरकण्याचा प्रयत्न करीत होती . पण कुणाचंही पाऊल पुढं पडत नव्हतं .
श्वास घेता येत नव्हता . पुढं जाण्याचा ध्यास , मागं येऊ देत नव्हता .
जिथं पाहावं तिथं माणसंच माणसं . मान वर करून जगण्यासाठी श्वास शोधणारी माणसं .
पुढं जाण्याचा रस्ता शोधणारी माणसं .
समोरचं भासमान असणारं क्षितिज हेच आपलं अंतिम मानणारी माणसं .
स्थावर जंगमाचा विचार सोडून दिलेली माणसं .
परावलंबित्वामुळं मनानं अधू अपंग झालेली माणसं .
डोळ्यादेखत पैशाचा कचरा होताना पाहणारी माणसं …

गर्दी वाढत होती.
वातावरण अविश्वसनीय बनत चाललं होतं .
पायाखालची जमीन दिसत नव्हती . बहुधा ती खचत असावी असा भास सर्वाना होत होता .
रावाना , रंकाना , पुरुषांना , स्त्रियांना …
मुलांचा प्रश्नच नव्हता . त्यांचं विश्व निरागस , अबोध होतं . त्यांच्या प्रश्नांचे झरे आटले होते .
मात्र त्यांच्या डोळ्यातलं केविलवाणेपण पाहवत नव्हतं .

ते दोघेही त्या गर्दीत नव्हते पण अशा जागी होते की तिथून सगळं भवताल त्यांना लख्ख दिसत होतं .

” भगवंता , हे किती काळ चालणार अजून ? ”
न राहवून नारदमुनींनी विचारलं .

श्रीकृष्ण नेहमीप्रमाणं हसला .

“हाच प्रश्न ,तू मला महाभारतातील अठरा दिवसांच्या युद्धापूर्वी विचारला होतास , आठवतंय ? ”
” हो , पण तो काळ वेगळा होता , परिस्थिती वेगळी होती , प्रसंग वेगळा होता आणि तेव्हाचे प्रश्नसुद्धा वेगळेच होते . ”

श्रीकृष्ण पुन्हा एकदा हसला .

“तुझ्या या हसण्याचं गूढ मला कधी उकललं नाही . ”
” माझ्या हसण्यात तुला गूढता का वाटते ते मलाही उमगत नाही नारदा . मी हसलो त्याचं कारण वेगळंच आहे . तुला महायुद्धाची , तेव्हाच्या परिस्थितीची , प्रसंगाची आठवण आली . इतक्या वर्षानंतर तू अजूनही ते विसरला नाहीस . याचाच अर्थ , काळ बदलला तरी परिस्थिती , प्रसंग , प्रश्न तसेच असतात , अगदी महायुद्ध सुद्धा तसेच असते हे तुझ्या लक्षात आले , याचे हसू आले . परिस्थिती आणि प्रश्न आत्ता जीवनमरणाचे झाले आहेत . प्रसंगांचे म्हणशील तर ते प्रसंग आणि पुन्हा परिस्थिती माणसांनी स्वतःच ओढवून घेतली आहे . मला हे दिसत नाही असे समजू नकोस . जमीन हा युद्धाचा विषय तेव्हाही होता आणि आत्ताही आहे . जैविक शस्त्रांचा विचार तेव्हाही झाला होता आणि आता तर तो वास्तवातही आला आहे . परिस्थितीचे आकलन त्याकाळात फार थोड्या जणांना झाले होते आणि आत्ताच्या काळात तसेच झाले आहे . प्रसंग किती गंभीर आहे याची जाणीव तेव्हा कौरव आणि त्यांचे साथीदार वगळता , सर्व धुरंधराना होती . परिणाम किती भयानक होणार आहेत , प्रगतीचे ,विकासाचे चक्र कित्येक दशके पाठी लोटले जाणार आहे , जगणे भयावह होणार आहे , पृथ्वीचे सौभाग्य हिरावून घेतले जाणार आहे याचे भान तेव्हाही होते आणि आत्ताही आहे . सगळा आसमंत प्रश्नांच्या ढगांनी व्यापून जाणार आहे आणि भविष्य अंधारमय होणार आहे हे तेव्हाही कळले होते आणि आत्ताही कळले आहे . पण…”

श्रीकृष्ण बोलताना थांबला . नजर सर्वत्र फिरवली .

ते त्याचे अल्पकालीन मौन नारदमुनींना अस्वस्थ करून गेले .

” मी का थांबलो ही पृच्छा तुला करायची असेल , होय ना ? पण मी पाहत होतो या सगळ्या जगाकडे . या जगाच्या वेडेपणाकडे . संपत्तीचा हव्यास धरणारे , जगण्यासाठी जीवावर उदार होणारे , सत्तेसाठी अंध होणारे , धर्माला धुत्कारून लावणारे , व्यसनांपायी , वासनेपायी बरबाद होणारे आणि तरीही स्वतःसाठी जगण्याच्या अमर्याद लोभापायी दुसऱ्याचे जीवन ओरबाडून घेणारे, सगळे सगळे एकाच पातळीवर उतरले . जिथे केवळ जगण्याची भीक आणि मरणातून सुटका हवी असते अशी पातळी .नीचतम पातळी . नारदा , या भरतभूमीवर ही वेळ या लोकांवर कुणी आणली ? प्राणभयाचं संकट ओढवल्यानंतर सगळे दिशाहीन का झाले ? सगळे ध्येयहीन का झाले ? नातेसंबंध तुटले तरी चालतील पण जगण्यासाठी पळाले पाहिजे असं का वाटू लागलं? या सगळ्यांची उत्तरं एकाच शब्दात देता येतील . तो शब्द आहे परावलंबित्व !

सत्ताधीशानं सगळं काही केलं पाहिजे . सत्ताधीशानं सगळं विनामूल्य दिलं पाहिजे , अन्न, पाणी , निवारा , शिक्षण , वस्त्र , संपत्ती . सगळे हक्क हवेत , पण कर्तव्य आम्हाला वर्ज्य . सगळं स्वातंत्र्य हवं , पण नीतिमत्ता नको . नारदा , अरे लोक परावलंबी झाले . याला कारण सत्ताधीशच . सत्ता हवी तर ज्याला जे हवं ते त्याला द्यायचं आणि सत्ता टिकवायची . लोकांना परावलंबी करून ठेवायचं . अज्ञानी ठेवायचं , उपकाराच्या ओझ्याखाली दाबून ठेवायचं , त्यांना सारासार विचार करूच द्यायचा नाही . मग दुसरं काय होणार ? आत्ता जे काही घडतंय तेच घडणार .”

” पण भगवंता याला काही उपाय ? अरे बुडती हे जन न देखवे डोळा .”

श्रीकृष्ण पुन्हा हसला .
” नारदा , प्रत्येक आपत्तीला उपाय असतोच , त्याचे संकेत मी अनेक वेळेला दिले होते . पण लोकांना संकेतांचे महत्व समजत नाही . परावलंबित्वाच्या बोथट बधीर मानसिकतेने सगळ्यांची मती भ्रष्ट झाली .यातही श्रेय नावाची मोहमाया सगळीकडे हिंडत होतीच . श्रेय म्हणजे ज्याला ते मिळवायचे तिथे अहंकार जन्म घेतो आणि जे देणारे असतात तेथे कृतज्ञता जन्माला येते , हे साधे तत्व सुद्धा लोक विसरून गेले . परावलंबित्व सोडून प्रत्येक जण जर आत्मनिर्भर झाला तर अजूनही सगळे सावरू शकतात . आपला देश , आपली माणसे , आपले नातेसंबंध , आपली संस्कृती हेच डोळ्यासमोर ठेवून आपण आत्मनिर्भर झालो तर दिशाहीन झालेला , सैरभैर झालेला , दुःखी झालेला , भयानं धास्तावलेला हा जनांचा प्रवाह निश्चितपणे मूळ स्थानी येईल , यात शंकाच नाही .आता जबाबदारी तुझी , तू सर्वत्रसंचार करतोस त्यामुळे सर्वाना हे समजावून सांग .यातच कल्याण आहे , तुझे माझे आणि सर्व जनतेचे !”

श्रीकृष्ण पुन्हा हसला .

नारदमुनींनी त्याला नमस्कार केला .
वीणेची तार छेडली आणि त्यांच्या तोंडून शब्द बाहेर पडले …

तू महाभारती थंड झुळुक वाऱ्याची ।
——–
डॉ . श्रीकृष्ण जोशी , रत्नागिरी .
———
आवडल्यास नावासह शेअर करा आणि हो दिलखुलासपणे व्यक्त व्हा .