अमेरिकेतील ऋतुचक्र – भाग ५

आजूबाजूंच्या घरांपुढच्या हिरव्या गर्द हिरवळीवर रंगी बेरंगी सुकलेली पानं पडायला लागतात. रस्त्यांवरची सुकलेली पानं, येणार्‍या जाणार्‍या गाड्यांमुळे इतस्तत: ढकलली जातात. छोट्या रस्त्यांच्या दोन्ही बाजूंची झाडं रंगी बेरंगी पानांनी भरून गेली की जणू रंगीत पताका आणि कमानींनी रस्ते सजवल्यासारखे दिसायला लागतात. थोड्याच दिवसात पडलेल्या पानांची संख्या एवढी वाढते, की रस्त्याच्या कडेला सुकलेल्या पानांच्या किनारी तयार होतात. जिथे फारशी गाड्यांची वर्दळ नसते असे आडबाजूचे छोटे रस्ते तर काही दिवसातच सुकलेल्या पानांनी पूर्णपणे झाकून जातात. रंगीबेरंगी पानांच्या गालिच्यांनी रस्ते आणि जमिनी भरून जातात. रस्ते, बाजूचे फूटपाथ आणि घरापुढच्या हिरवळी, सारं काही सुकलेल्या पानांनी एवढं भरून जातं, की रस्ते कुठे आहेत हे नवीन माणसाला समजणं मुश्कील व्हावं. मग एखाद्या बोटीने पाण्यावर लाटा उठवाव्यात तशा या सुकलेल्या पानांच्या लाटा उठवत, कधी तरी एखादी गाडी रस्त्यावरून अचानकपणे जाते आणि खालचा रस्ता दिसायला लागतो.

रस्त्याच्या दोन्ही बाजूंची झाडी एवढी दाट की रस्त्यापासून १५-२० फूट आत काही दिसत नाही. ६०-७० फूट उंचीची ही सगळी झाडं अशी दाटीवाटीने उभी ठाकल्यामुळे, रस्याच्या दोन्ही बाजूला उंचच उंच भिंती असल्यासारखं वाटतं. मधेच एखादं घर, ओढा, शेत किंवा गावकूस लागतं आणि तेवढ्यापुरतं या भिंतीला भगदाड पडून भिंती पलीकडचे दृश्य नजरेस पडायला लागतं. बाकी सर्व वेळ फक्त समोरचा रस्ता आणि दोहोबाजूच्या झाडांच्या भिंतीमधला आकाशाचा पट्टा तेवढा वर दिसत असतो.

ऑक्टोबर सुरु होतो आणि पानगळती सुरू होते. झाडांच्या शेंड्यांपासून पानांची गळती सुरू होते आणि मग हळू हळू खालच्या फांद्यांवरची पानं गळायला लागतात. पानगळती सुरू होते तसतसे झाडांचे शेंडे हळू हळू मोकळे व्हायला लागतात आणि रस्त्याच्या वरचा आकाशाचा पट्टा रुंदावत जातो. जसजशी पानगळती वाढते तसतशी जणू एखादं जीर्ण वस्त्र विरायला लागावं, तसं हे एकेकाळचं मखमली हिरवं वस्त्र, रंगी बेरंगी डाग पडून फाटायला लागतं आणि त्याच्या वाढत जाणार्‍या छिद्रांमधून पलीकडली घरं, शेतं दिसायला लागतात.

ऑक्टोबर सरता सरता ‘फॉल कलर्स’ पूर्ण रंगात आलेले असतात. झपाट्याने होत चाललेल्या पानगळतीमुळे, उघड्या वागड्या होत जाणार्‍या रानामधे, अजून आपला गर्द लाल, नारिंगी पर्णभार संभाळून असलेलं एखादं झाड, डोंगरावर लागलेल्या वणव्यासारखं नजरेत भरत असतं. सुरवातीला एक एक दोन दोन करत गळणारी पानं हळू हळू खुळ्यागत जमिनीकडे झेपावू लागतात. अशातच एखादी जोरदार वार्‍याची झुळुक येते आणि झाडांच्या फांद्या हलवून जाते. मग ह्या पानांच्या रंगीबेरंगी पताका गिरक्या घेत घेत चहूकडे विखरून जातात. शेवटी शेवटी तर पानगळ एवढी वाढते, की गाडीतून जाताना दोहोबाजूंच्या झाडावरून एखादा पाखरांचा थवा जमिनीवर उतरावा किंवा एखादी टोळधाड आसमंतातून शेतावर उतरावी तसं वाटायला लागतं.

ओढ्यांच्या बाजूच्या झाडांची पानं गळायला लागून पाण्यात पडायला लागतात. सुरवातीला ही पडलेली पानं खळाळत्या पाण्याबरोबर वहात जातात. मग जसजशी त्यांची संख्या वाढायला लागते, तसतशी ही सुकलेली पानं, ओढ्याच्या कडेला आणि अधल्या मधल्या दगड धोंड्यांत अडकून साचायला लागतात.

एप्रिल मे पासून ते सप्टेंबर पर्यंत जाणवणारा हिरव्या रंगाचा दिमाख आता उतरत चाललेला असतो. झाडांच्या पायदळीची झुडपं आणि गवत देखील सुकत चाललेलं असतं. त्यात वरून पडणार्‍या सुकलेल्या पानांनी, रानाचा पायथा हिरव्याचा तपकिरी करून टाकलेला असतो. सुकलेलं गवत, झुडपांच्या काटक्या, झाडांच्या मोडून पडलेल्या फांद्या, दगड धोंडे आणि सुकलेली पानं या सगळ्यामुळे, जमिनीला वेगळाच असा रखरखीत पोत (texure) आलेला असतो.