आनंदाचा खेळ

दोन मैत्रिणी असतात. बऱ्याच दिवसानंतर दोघींची गाठभेट होते. एक मैत्रिण अगदी उत्साहाने भरलेली असते आणि दुसरी कोमेजलेली. दोघी खूप वेळ गप्पा मारतात. उदास मैत्रिणीला कळत नसते की दुसरीच्याही आयुष्यात खूप अडचणी असून ती एवढी आनंदी कशी !

बोलता बोलता आनंदी मैत्रिण तिला विचारते “तू अशी उदास का आहेस?” उदास मैत्रिण आपल्या आयुष्यातल्या अडचणी तिला सांगते. आनंदी मैत्रिण तिला म्हणते “तुझ्या अडचणी, तुझे ताणतणाव सगळे खरे आहेत. परंतु त्यासकट आपल्याला आनंदाने जगायचे आहे. आनंद नसला तर जीवनाला काय अर्थ राहिल? ”

उदास मैत्रिण म्हणते की तू मला तुझ्या आनंदाची गुरुकिल्ली काय आहे ती सांग आणि दे सुध्दा. आनंदी म्हणते “आजपासून आपण रोज याचवेळी याच ठिकाणी भेटत जाऊ या. तू मला तुझ्या दिवसभरात घडलेल्या घटनांपैकी तुला आवडलेली किंवा मनाला भावलेली एक घटना रोज सांगायचीस. मग मी तुला पुढची गंमत सांगेन.”

दुसऱ्या दिवशी उदास मैत्रिण ठरल्याप्रमाणे आली. आनंदीने तिला विचारले “सांग आज काय चांगले घडले? ” उदास म्हणाली “माझ्याजवळ सांगण्यासारखे काहीच नाही. माझे आयुष्य डबक्यातल्या थांबलेल्या पाण्यासारखे आहे.” आनंदी म्हणाली “तरीही आठवून बघ. मला अगदी क्षुल्लक गोष्ट सांगितलीस तरी चालेल.

उदास म्हणाली “आज मी नाष्ट्याला डोसे बनविले होते. ते घरातल्या सगळ्यांना फार आवडले. प्रत्येकाने माझे कौतुक केले. त्यात सांगण्यासारखे काय आहे? आपण गृहिणी आहोत. हे तर आपले कामच आहे.” आनंदी म्हणाली “हरकत नाही. आजच्या दिवसासाठी एवढेही पुरे आहे. ”

दुसऱ्या दिवशी पासून उदास रोज आनंदीला एक सकारात्मक गोष्ट सांगायला लागली. आज मुलीचा रिझल्ट लागला. तिला चांगले मार्क मिळाले, आज मी वैद्यकीय तपासणी करुन आले. मला कुठलाही रोग नाही असे निदान झाले. आज माझ्या नवऱ्याला प्रमोशन मिळाले. असे करत करत एक महिना गेला. उदास मैत्रिण जेव्हा आनंदीला रोज एक घडलेली चांगली गोष्ट सांगायची तेव्हा ती ही त्यावर विचार करत राहायची. ती छोटीशी गोष्ट तिला आनंद देत रहायची. महिना भरत आल्यानंतर उदासच्या लक्षात आले की आपले कोमेजलेपण कमी होत चालले आहे. आता तिच्या चेहऱ्यावर प्रसन्नता आणि हसू दिसू लागले. तिलाच त्याची जाणीव झाल्यामुळे आनंदीला तिला वेगळे काही सांगण्याची गरजच पडली नाही.

आपल्याही आयुष्यात अनेक घटना रोजच्या दिवसात घडत असतात. काही चांगल्या तर काही वाईट असतात. काही आपल्याला सुखावून जातात तर काही वेदना देऊन जातात. काही मनाला भुंगा लावतात. परंतु त्यासकटही आपल्याला आनंदी रहायचे असेल तर आपल्याला दिवसभरातले आनंदाचे क्षण वेचायला हवेत. त्यांना मनात जोपासून ठेवायला हवे. असे केल्याने आपले विचार हळूहळू सकारात्मक होऊ लागतात. छोट्या गोष्टीतला मोठा आनंद मिळविण्याचे कसब आपल्यालाही आत्मसात होते. आनंदी विचारात राहिल्यावर आपल्या मनावरचा ताण कमी होत जातो. आपण आनंदी असलो कुटुंब आनंदी व प्रसन्न रहाते.

तर मग आपणही हा खेळ खेळून बघू या. रोज एक चांगली बातमी आपण स्वतःलाच सांगू या. बघा आपल्या जीवनात केवढा आनंद येतो ते!
५१. असे जगणे…
मुकुंद अमेरिकेहून सुट्टीसाठी घरी आला होता. त्याला जेमतेम पंधरा दिवसांची सुट्टी मिळाली होती. घरात त्याचे आई वडील दोघेच होते. तो बघत होता की आई वडील घरातली सगळी कामे स्वतःच करत होते. रोज दूध आणणे, भाजीपाला आणणे, इस्त्रीचे कपडे टाकणे आणि घेऊन येणे आणि बँकेत जाणे.

मुकुंदने वडीलांबरोबर बँकेत जायचे ठरविले. तिथे काम आटोपेपर्यंत जवळ जवळ एक तास गेला. घरी आल्यावर मुकुंद वडीलांना म्हणाला “एवढा वेळ बँकेत घालविण्याऐवजी मी तुम्हाला कॉम्प्युटरवर सगळे व्यवहार करायला शिकवतो. वाणी सामानापासून सर्व काही घरपोच येईल याचीही सोय करुन देतो. कधी आईला जेवण बनविणे शक्य झाले नाही तर आजूबाजूच्या हॉटेल्सची नावे व नंबर स्टोअर करुन ठेवतो. नुसते फोनवर सगळे मागवता येते. तुम्हीही आता नवीन तंत्रज्ञानाबरोबर दोस्ती करा. तुमचे आयुष्य फार सुखकर होऊन जाईल.

मुकुंदचे बोलणे ऐकून वडील काहीच बोलले नाहीत. त्यांनी मुकुंदकडून नवीन तंत्रज्ञान शिकून घ्यायचे ठरविले. वडीलांनी बँकेचे व्यवहार व इतर गोष्टी कशा ऑर्डर करायच्या हे मुकुंदकडून शिकून घेतले. मुकुंदने त्यांना विचारले “झाली ना मस्त सोय? आता तुम्हाला घराच्या बाहेर पडावेच लागणार नाही.”

वडील हसले आणि म्हणाले “तू म्हणतोस ते बरोबर आहे. परंतु माझेही एकदा ऐकून घे. आपतकालीन सोय म्हणून तू शिकविलेले ज्ञान मला निश्चित उपयोगी पडेल. परंतु मी माझे रोजचे फिरणे थांबवू शकत नाही. त्याचे असे आहे की घरात आम्ही दोघेच असतो. वेळ कसा घालवावा आम्हाला कळत नाही. बाहेर जाण्याने आम्हाला चार माणसे भेटतात. आम्ही एकमेकांची प्रेमाने विचारपूस करतो. तुला माहित आहे, काही दिवसांपूर्वी तुझी आई कडक उन्हामुळे रस्त्यातच चक्कर येऊन पडली. आपल्या रोजच्या भाजीवाल्याने तिला पाहिले. आपला धंदा सोडून तो बिचारा आईला घेऊन घरी आला. तसेच बँकेमधल्या लोकांचे. मला काही अडचण असली तर ते मदत करतात. अडचण फक्त बँकेच्या व्यवहाराबद्दल असते असे नाही. कधी आपल्या वैयक्तिक अडचणी आपण त्यांच्याशी बोलतो. आम्ही नाहीतर कोणाशी बोलणार? ते आम्हाला मदत करतात, सल्लाही देतात. वेळ प्रसंगी तेच आमच्या उपयोगी पडतात.

आता तू मला सांग, तुझ्या कॉम्प्युटर किंवा मोबाईलमध्ये ही सेवा आहे काय? त्याच्यात कोणी तुमच्याशी प्रेमाने बोलते काय? तुमच्या अडल्या पडल्या प्रसंगी तुमच्या मदतीला कोणी येते काय? “जेवण झाले का आजोबा? ” एवढे देखील कोणी आपल्याला पुसते काय? अरे एवढा मोठा दिवस माणसांविना काढायचा तरी कसा? आणि समजा आमच्या दोघातला एक जण निवर्तला तर दुसऱ्याला आधार द्यायला ही माणसेच ना उपयोगी पडणार? तू तेथे लांब परदेशात रहातोस. तुझ्या परीने तू मेल लिहितोस, फोन करतोस. परंतु रोजच्या दिवसात आपल्या सोबतीला कोणीतरी लागतेच ना रे?

जोपर्यंत ही माणसे आहेत, त्यांच्याशी आपले अतूट नाते आहे तोवर हे जगणे सुसहय असणार आहे. एकदा या मशिन्सच्या नादी लागलो की एक विराण आयुष्य उरेल. ज्यात माणूस नसेल. कोणी तरी येऊन माल टाकून जाईल, पैसे घेऊन जाईल. त्याला आमच्या सुख दुःखाशी काही देणे घेणे नसेल. म्हणून मी तुझ्याकडून सगळे शिकून घेतले आहे. परंतु मी असाच जगणार आहे. माणसांमध्ये, प्रेमाच्या चार शब्दांसाठी.

— नीला सत्यनारायण

अनघा प्रकाशनच्या मैत्र या लेखसंग्रहातील हा लेख. हे पुस्तक मार्च २०१७ मध्ये प्रकाशित झाले.