असेही एक स्वच्छता अभियान

माझे मित्र एकनाथराव सुस्वभावी, त्याच प्रमाणे सृजनात्मक कार्य करण्यात अत्यंत उत्साही. त्यांच्या छोट्या हलचालीमधून ते कोणतीतरी तरी  वेगळीच क्रियाशीलता व्यक्त करतांत.

रोज सकाळ संध्याकाळ फिरण्यास जाणे हा नियम. प्रकृति स्वास्थासाठी हितकारक.  जे त्यांच्या जेष्ठत्वास गरजेचे होते.

फिरण्यास जाताना ते एक शबनंम बँग सतत बाळगीत असत. ज्यांत चश्मा, पाकीट. आय कार्ड, दोन बिस्कीटे वा चॉकलेट असत. त्यांची दृष्टी अत्यंत चौकस, व हेरणारी अशी होती.

अनेक वेळा असे दिसून येते. कांही माणसे कोणत्यातरी मोठ्या झाडाच्या बुंद्या जवळ देव देवतांची तसबीरी , मुर्त्या टाकुन देतांत. कारण त्या फाटलेल्या, तुटलेल्या, भंग पावलेल्या असतात. खरे म्हणजे नियमाप्रमाणे, भंग पावलेल्या तसबीरी वा मुर्ती यांची पुजा करणे निशिद्ध असते. त्यांचे योग्य जागी विसर्जन करावयास हवे. परंतु कित्येजण ते न पाळता अशा भंगलेल्या वस्तू एखाद्या भिंतीवर, झाड्याच्या बुंद्याजवळ, वा कोठेतरी रस्त्याच्या  बाजूस ठेऊन देतात. गम्मत म्हणजे कांहीजण त्यांच्या भवती, हळद कुंकू, अक्षता, फूले, वा उदबत्ती पण लाऊन जातात. एक प्रकारे देवत्वाचे वातावरण निर्माण करतात. जेथे भंगलेल्या गोष्टी टाकल्या जातात. परंतु थोड्याच काळांत त्या गोष्टींचा विपरीत परीणाम दिसून येतो. मुद्दाम नसले तरी सहजगत्या झालेले दिसतांत. गप्पा मारीत जाताना, कुणीतरी थंकतात, पानाची पिचकारी मारतात. आणि अंधार पडला, थोडासा अडोसा असला तर अर्थात अजाणपणे सहज दुर्लक्षीले जाऊन लघुशंकापण करतात.  हे मनास अत्यंत क्लेशदायक वाटते.

खरे म्हणजे भंग देवांच्या मुर्तीं वा तसबीरी फोटो यांचे चोग्य जागी विसर्जन होणे अपेक्षीत.

एकनाथराव यांचा एक गमतीदार प्रयत्न असतो.  ते अशा ठिकाणच्या त्या मुर्त्या, फोटो. वा तसबीरी किंवा इतर पुज्यनीय साहित्य जमा करतांत. आपल्या बँगेत भरतात, व ज्या ठिकाणी शासकिय वा महानगरपालिका तर्फे विसर्जनाची सोय केलेली असेल तेथे निर्माल्य म्हणून त्याचे आदरयुक्त पद्धतीने विसर्जन करतात. त्यांचा फिरण्याचा मार्ग देखील दररोज भिन्न असतो.

एकनाथरावांचे कार्य अत्यंत छोटे वाटत असले तरी प्रचंड असे वाटते. उत्पन्न झालेल्या भावनांना कांहीजण विचारांच्या चक्रांत स्वतःच्या मनाला वाटेल तसे करु इच्छीतात. देवतांवर भक्ती प्रेम,  परंतु कर्म कांडांत जर कधी मुर्ती फोटो भंग पावले तर त्यांना स्वतःला त्यांचे विसर्जन करण्याची हिम्मत होत नाही. ते अशा वस्तू आपल्या घरापासून दुर कोठेतरी नेऊन ठेवतांत. टाकून देत नाही. त्याना टाकणे हे पचनी पडत नसते. म्हणून ते विसर्जन टाळतात. हे अज्ञान व दुर्दैव आहे.  एकनाथराव यांनी हेच हेरले होते.

आजकालच्या स्वच्छता अभियानामधला त्यांचा हा वेगळाच परंतु स्तुत्य प्रयोग नव्हे काय  ?

 

डॉ. भगवान नागापूरकर

९००४०७९८५०

bknagapurkar@gmail.com