अंतराळ-यायित्राकासारखा धारुन गणवेश व्योमातुन अवतरला गजमुख, देव-गणाधीश ।। १ सोंडेसम भासतो मुखवटा, ‘प्राणवायु’ पुरवी संरक्षक अवकाश-कवच त्या तुंदिलतनु बनवी ध्वनिसंवर्धक मुखाजवळ, जणुं हस्तिदंत एक शूर्पकर्णसम बशीमधे केंद्रित ध्वनि प्रत्येक अश्वहीन रथ मूषक भासे, पुच्छ धूम्ररेष ।। व्योमातुन अवतरला गजमुख देव-गणाधीश ।। २ प्रकाशगतिनें कुठून आला लक्ष-लोक लांघुनी भूवर कधि, कितिदा अवतरला, नच जाणे कोणी कोटिकोटि मानव-जन्मांच्या […]
गजानन हा गणांचा प्रमुख आहे. गण म्हणजे समूह. पूर्वी भारतात गणराज्यें होती, तेव्हां गण या शब्दाचा ‘समूह’ हाच अर्थ प्रचलित होता. आजही आपण ‘भारतीय गणराज्य’ अशा नामाभिधानात याच अर्थानें हा शब्द वापरतो. आपलें राष्ट्रगीत ‘जन-गण-मन’ यातही हाच अर्थ अभिप्रेत आहे. तेव्हां, गणाधीश म्हणजेच ‘समूहाचा प्रमुख’. आतां प्रश्न असा उठतो की, हा समूह कुठला ? तर, हा […]
प्रास्ताविक : आजचें युग हें विज्ञानयुग आहे. आतां विज्ञानाच्या भिंगातून जुन्या संकल्पनांचें विश्लेषण होतें आहे. आपणही आतां विज्ञानाच्या कसोटीवर गणपतीचा विचार करणार आहोत. गजाननाच्या सर्वमान्य रूपातील मुख्य घटक कोणते, तें सर्वप्रथम पाहू या. ते आहेत – • हत्तीचें मस्तक ; म्हणजेच हत्तीसारखी सोंड व हत्तीप्रमाणे सुपासारखे कान • हत्तीसारखा मोठा, पण एकच दात (सुळा, tusk) ; […]
बातमी : आशुतोष गोवारीकर यांचा ‘मोहेन-जो-दारो’ या सिनेमाबद्दल संदर्भ : ‘लोकसत्ता’ मुंबई आवृत्ती, दि. २४ जुलै २०१६. आजच्या लोकसत्तामध्ये (पुरवणीत) आशुतोष गोवारीकर यांच्या ‘मोहेन जो दारो’ या चित्रपटावर लेख आला आहे. या विषयावर त्यांनी केलेला अभ्यास कौतुकास्पद आहे. या विषयावरील experts ना सुद्धा ते कन्सल्ट करतच आहेत. गेली कांहीं वर्षें मी या संस्कृतीविषयीं वाचन करत आलेलो […]
वर्णती जयगाथा ऋषि व्यास स्वयं गजानन बसला पुढती लिखित रूप देण्यांस ।। १ नाम कृष्णद्वैपायन यांचें ज्येष्ठ पुत्र हे सत्यवतीचे ज्ञानानें अभिधान मिळालें ‘वेदव्यास’ हें त्यांस ।। २ ऋषिवर ज्याचे स्वत:च साक्षी कुरु नामक ख्यातकीर्त वंशीं घटित-अघटितातून मूर्त ‘जय’ नांवाचा इतिहास ।। ३ पर्वांमधुनी घटना-वर्णन घडे तर्क्य-अतर्क्य प्रदर्शन पिढ्यापिढ्यांचा, संबंधांचा एक अखंड प्रवास ।। ४ धृतराष्ट्राचे […]
(गुरुदेव रवीन्द्रनाथ ठाकुर यांच्या एका कवितेचा स्वैर भावानुवाद ) अहो सुरांच्या गुरुराया, द्या मला तुम्ही दीक्षा ।। बनुन सुरांचा दीन भिकारी, गुरुराया, आलो मी दारीं सरितेच्या लाटांना तुम्ही शिकवलेत जें गान स्वरलहरींचें कोकिळास जें दिलेत तुम्ही ज्ञान त्या ज्ञानाची घाला माझ्या झोळीमधिं भिक्षा ।। द्या मला तुम्ही दीक्षा ।। पसरवीन मी तुमचे सूर जगीं अशान्ती करीन […]
जपमाळ कशास हवी, सखये ? न हवे रुद्राक्षमणी, सखये जप करतो आहे तुझाच, माळेविणाच मी सखये ।। ईशप्राप्तिसाठी ऋषीमुनी जपतप करती खूप ऋषी न मी, करि तुजसाठी जपतप परी, सखये ।। जप केल्यानें प्रसन्न होउन, देई दर्शन देव तुझ्या दर्शना मी आतुर, देशील कधी, सखये ? उघड्या नेत्रीं वसतें कायम तुझेंच रूप, प्रिये जपात, मिटल्या नयनां […]
शाहीर पहिला : ( प्रास्ताविक ) : पन्हाळ्याहुनी शिवबाराजे पळत विशाळगडीं अंधारातुन सोबत करती मर्द मावळेगडी दुश्मनास चकवून धावती चिखला तुडवत पायीं सुखरुप राजांना न्यायाची या वाघांना घाई पहाट होतां दिसे पायथा, मागुन दुश्मन धावे ‘आतां कैसें पुढला वेढा फोडुन वरती जावें ?’ बोलत बाजी, ”थांबूं आम्ही, खिंडिस लढवत राहूं निजदेहांचे बांध बनवुनी दुश्मन अडवत राहूं […]
• शिवरायांच्या पन्हाळगड ते विशाळगड अशा दौडीच्या संदर्भातील मानाचें पान आहे, बाजी प्रभू देशपांडे यांचा घोडखिंड ऊर्फ पावनखिंड येथील पराक्रम. जरी ती घटना सर्वांना माहीत असली, तरी, आपण आधी ती थोडक्यात पाहूं या ; नंतर त्या अनुषांनानें तिच्यावरच्या एका साहित्यकृतीवर कांहीं चर्चा करतां येईल. • सिद्दी जौहरनें पन्हाळगडाला घट्ट वेढा घातला, आणि तो पावसाळ्यातही तसाच चालूं […]
• आषाढ महिना आला की जशी विठ्ठलाची आठवण होणें साहजिक आहे; तशीच शिवाजी-काळातील, पन्हाळगडचा वेढा, आणि त्यासंदर्भात, बाजी प्रभू देशपांडे व शिवा काशीद यांचें स्मरण होणें अपरिहार्य आहे. बाजी प्रभूंबद्दल अनेक ठिकाणी उल्लेख झालेला असतो, (मीही अन्यत्र त्यांच्याबद्दल कांहीं लिहीतच आहे ) ; पण, आपल्याला शिवा काशीद याच्याबद्दल फारशी माहिती नसते. इतिहासकारही त्याच्याबद्दल जास्त माहिती देऊं […]
Copyright © Marathisrushti.com 1995-2025 | Technology Partners : Cybershoppee | GaMaBhaNa | Smart Solutions