चन्द्रापीडानन्दितमन्दस्मितवक्त्रां चन्द्रापीडालंकृतनीलालकभाराम् । इन्द्रोपेन्द्राद्यर्चितपादाम्बुजयुग्मां गौरीमम्बामम्बुरुहाक्षीमहमीडे ॥ ३॥ आई जगदंबेच्या या जगन्मोहन स्वरूपाचे अधिक वर्णन करतांना पूज्यपाद आचार्यश्री म्हणतात, चन्द्रापीडानन्दितमन्दस्मितवक्त्रां- चंद्रापीड अर्थात ज्यांनी आपल्या मस्तकावर चंद्र धारण केला आहे असे, म्हणजे भगवान शंकर. त्यांना आनंद देणारे मंद स्मितहास्य जिचा वदनावर विलसत आहे अशी. वास्तविक भगवान शंकर म्हणजे योगीराज शिरोमणी. कोणाच्याही व्यावहारिक सुखात, आकर्षणात ते अडकणारच नाहीत. पण […]
प्रत्याहारध्यानसमाधिस्थितिभाजां नित्यं चित्ते निर्वृतिकाष्ठां कलयन्तीम् । सत्यज्ञानानन्दमयीं तां तनुरूपां गौरीमम्बामम्बुरुहाक्षीमहमीडे ॥ २॥ आई गौरीचे हे स्वरूपच सर्व साधकांचे साध्य आहे, उपास्य आहे,हे स्पष्ट करतांना जगद्गुरु शंकराचार्य स्वामी महाराज म्हणतात, प्रत्याहारध्यानसमाधिस्थितिभाजां- प्रत्याहार, ध्यान, समाधी इत्यादी योगशास्त्रातील स्थितींना जे भाज अर्थात पात्र आहेत अशा साधकांच्या, नित्यं चित्ते निर्वृतिकाष्ठां कलयन्तीम् – चित्तामध्ये नित्य निवृत्ती रूपाने क्रीडा करणाऱ्या, काष्ठा अर्थात […]
लीलालब्धस्थापितलुप्ताखिललोकां लोकातीतैर्योगिभिरन्तश्चिरमृग्याम् । बालादित्यश्रेणिसमानद्युतिपुञ्जां गौरीममम्बामम्बुरुहाक्षीमहमीडे ॥ १॥ आई जगदंबेच्या शुद्ध सात्विक स्वरूपाला गौरी असे म्हणतात. तिचा गौरवर्ण तिच्या सात्विकतेचे ,शुद्धतेचे, पावित्र्याचे प्रतीक आहे. या आई जगदंबेचे वर्णन करताना जगद्गुरु आदि शंकराचार्य स्वामी महाराज म्हणतात, लीलालब्धस्थापित लुप्ताखिललोकां- भगवान ब्रह्मदेवांच्या दिवसाच्या शेवटी म्हणजे कल्पांती ही चवदा भुवनात्मक सृष्टी विलोप पावते. पुन्हा नवीन कल्पात अर्थात श्री ब्रह्मदेवांच्या नवीन दिवसाच्या […]
ह्रींकारत्रयसंपुटॆन महता मन्त्रॆण संदीपितं स्तोत्रं यः प्रतिवासरं तव पुरॊ मातर्जपॆन्मन्त्रवित् । तस्य क्षॊणिभुजॊ भवन्ति वशगा लक्ष्मीश्चिरस्थायिनी वाणी निर्मलसूक्तिभारभरिता जागर्ति दीर्घं वयः ॥ १६ ॥ कल्याणवृष्टिस्तवाच्या या शेवटच्या श्लोकात फलश्रुती वर्णन करतांना आचार्यश्री म्हणतात, ह्रींकारत्रयसंपुटॆन- तीन ह्रींकार संपुटित. कोणत्याही मंत्राच्या मागेपुढे एखादी गोष्ट लावले जाते तेव्हा त्याला संपुट असे म्हणतात. ह्रीं या बीजाक्षराच्या आधी ओंकार आणि नंतर […]
ह्रींकारमॆव तव नाम तदॆव रूपं त्वन्नाम दुर्लभमिह त्रिपुरॆ गृणन्ति । त्वत्तॆजसा परिणतं वियदादिभूतं सौख्यं तनॊति सरसीरुहसंभवादॆः ॥ १५ ॥ जगातील कोणत्याही गोष्टीला जाणून घेण्याचे दोन महत्त्वाचे मार्ग म्हणजे नाम आणि रूप. या दोन्ही गोष्टी परस्परांशी अभिन्नरीत्या संलग्न असतात. एखादी नवीन गोष्ट पाहिली तिचे नाव काय? हा पहिला प्रश्न समोर येतो. तर एखाद्या नवीन गोष्टीबद्दल ऐकले तर […]
लग्नं सदा भवतु मातरिदं तवार्धं तॆजः परं बहुलकुङ्कुमपङ्कशॊणम् । भास्वत्किरीटममृतांशुकलावतंसं मध्यॆ त्रिकॊणनिलयं परमामृतार्द्रम् ॥ १४ ॥ विश्व प्रलयाच्या वेळी भगवान श्री महाकालांना सोबत करीत असणाऱ्या चैतन्यशक्तीच्या स्वरूपाचे वर्णन केल्यावर आचार्य श्री येथे या साहचर्याच्या सातत्याची कामना करीत आहेत. आई जगदंबेचे साह्य आहे म्हणूनच भगवान शंकर काही कार्य करू शकतात. ती शक्ती दूर झाली तर शिव हे […]
कल्पॊपसंहृतिषु कल्पितताण्डवस्य दॆवस्य खण्डपरशॊः परभैरवस्य । पाशाङ्कुशैक्षवशरासनपुष्पबाणा सा साक्षिणी विजयतॆ तव मूर्तिरॆका ॥ १३ ॥ आई जगदंबेच्या परांबा, परमेश्वरी स्वरूपाला भगवान जगद्गुरु आदि शंकराचार्य स्वामी महाराज येथे एका वेगळ्याच पद्धतीने सादर करीत आहेत. सत्व ,रज आणि तम या तीन गुणांच्या तीन देवता म्हणजे अनुक्रमे भगवान विष्णु, भगवान ब्रह्मदेव आणि भगवान शंकर. यापैकी भगवान शंकरांचे कार्य म्हणजे […]
संपत्कराणि सकलॆन्द्रियनन्दनानि साम्राज्यदाननिरतानि सरॊरुहाक्षि । त्वद्वन्दनानि दुरिताहरणॊद्यतानि मामॆव मातरनिशं कलयन्तु नान्यम् ॥ १२ ॥ मान्ये- हे सगळ्यांना मान्य अर्थात वंदनीय असणाऱ्या आई जगदंबे! सर्वसामान्य मानवच नव्हे तर ईश्वर महेश्वर देखील जिच्या योग्यतेचा सन्मान करतात अशी. सरोरूहाक्षि- हे कमलनयने. सर म्हणजे तलाव. त्यात उरुह म्हणजे जन्माला येऊन वर येणारे. अर्थात कमळ. तसे जिचे अक्ष म्हणजे डोळे आहेत […]
ह्रीं ह्रीमिति प्रतिदिनं जपतां तवाख्यां किं नाम दुर्लभमिह त्रिपुराधिवासॆ । मालाकिरीटमदवारणमाननीया तान् सॆवतॆ वसुमती स्वयमॆव लक्ष्मीः ॥ ११ ॥ आई जगदंबेच्या कृपा प्रसादाचे वैभव सांगतांना आचार्य श्री पुढे म्हणतात, ह्रीं ह्रीमिति – ह्रीं, ह्रीं अशा स्वरूपात, प्रतिदिनं – नित्यनियमाने, अनवरत. जपतां तवाख्यां- तुझे नाव जपले असताना. अर्थात ही आई जगदंबे जो रोज तुझ्या नावाचा असा जप […]
लक्ष्यॆषु सत्स्वपि कटाक्षनिरीक्षणानां आलॊकय त्रिपुरसुन्दरि मां कदाचित् । नूनं मया तु सदृशः करुणैकपात्रं जातॊ जनिष्यति जनॊ न च जायतॆ वा ॥ १० ॥ भक्ताच्या आणि भगवंताचे नाते माता पुत्रासमान असते. इथे तर भगवती आई जगदंबेचाच विषय आहे. त्या पुत्र वात्सल्याचे विविध पैलू आचार्यांच्या विवेचनात प्रकट होत आहेत. आईला अनेक लेकरे असतात. सगळेच तिला प्रिय असतात. पण […]
