‘दैवी औषध’ सफेद मुसळी

तुम्ही सफेद मुसळी बद्दल ऐकले आहे का? ही एक आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे जी शतकानुशतके भारतात औषधांमध्ये वापरली जात आहे. ही एक अशी वनस्पती आहे जी आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर मानली जाते. ही भारतातील एक प्रसिद्ध औषधी वनस्पती आहे आणि तिला भारतीय औषधांमध्ये ‘पांढरे सोने’ आणि ‘दैवी औषध’ देखील म्हटले जाते. आयुर्वेदाव्यतिरिक्त, युनानी, होमिओपॅथी आणि अलोपॅथिक औषधांमध्ये देखील याचा वापर केला जातो.

सफेद मुसळी ही उष्ण प्रदेशाच्या आर्द्र वनातील वनस्पती आहे. ती ॲस्पॅरागेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव क्लोरोफायटम बोरिविलियानम आहे. चोपचिनी ही वनस्पतीही ॲस्पॅरागेसी याच कुलातील आहे. सफेद मुसळी मूळची भारतातील असून हिमालयातील उपोष्ण वनात आणि आसाम, पश्‍चिम बंगाल, कर्नाटक, तमिळनाडू, उत्तराखंड व महाराष्ट्र या राज्यांतील वनांमध्ये आढळते. तिच्या औषधी गुणधर्मांमुळे महाराष्ट्र तसेच अन्य काही राज्यांत तिची लागवड केली जाते.

सफेद मुसळी (क्लोरोफायटम बोरिविलियानम) :

सफेद मुसळी हे वर्षायू झुडूप ३०–५० सेंमी. उंच वाढते. त्याची मुळे जमिनीखाली लांबवर पसरलेली असून त्यांचा आकार लंबगोलाकार असतो. पाने अवृंत व क्वचित लहान देठाची असून ती मूलज म्हणजे मुळापासून निघालेली वाटतात. पाने १५–४५ सेंमी. लांब व १•५–३•५ सेंमी. रुंद असतात. ती आकाराने भाल्यासारखी असून रोमल असतात. पानांची टोके जमिनीला स्पर्श करू लागली, की त्यांपासून आगंतुक मुळे आणि नवीन रोप तयार होते. फुलोरा पानांच्या बगलेत व असीमाक्ष प्रकारचा असतो. फुले लहान, पांढरी व सवृंत असतात. फुलोऱ्यात वरच्या टोकाला पुंकेसरी फुले असतात, तर खालच्या टोकाला द्विलिंगी फुले असतात. चक्राकार संयुक्त सहा परिदले असलेल्या फुलात

पुमांग सहा असून ते परिदलपुंजाला चिकटलेले असतात. परागकोश पुंकेसराच्या वृंतापेक्षा लांब असतो. जायांग पुंकेसरापेक्षा लांब (मोठे) असते आणि कुक्षीची रचना पुंकेसराच्या विरुद्ध दिशेला असते. अंडाशय संयुक्त आणि ऊर्ध्वस्थ असते. कुक्षी तीन भागांत विभागलेली असते.

फळ पेटिका प्रकारचे असून त्यात चार काळ्या, लंबगोल आणि चकचकीत बिया असतात. बियांना चोचीसारखी बारीक खाच असते. सफेद मुसळीच्या फुलांचा रंग पांढरा असतो. त्याची मुळे जाड असतात. आयुर्वेदिक औषधांमध्ये सफेद मुसळीचा उपयोग केला जातो. मुसळीत २५ प्रकारची अल्कलॉइडे, जीवनसत्त्वे, खनिजे, प्रथिने (५–१०%), कर्बोदके (३५–४५%), तंतू (२०–३०%), बहुशर्करा (४०–४५%) आणि सॅपोनीन (२–१५%) असते. सॅपोनीन कामोत्तेजक आणि शक्तिवर्धक असल्यामुळे अनेक औषधांमध्ये त्याचा वापर होतो. सफेद मुसळी पित्तनाशक आहे, परंतु कफकारक आहे. तिची भुकटी दुधात किंवा मधात मिसळून चेहेऱ्यावर लावल्यास चेहरा उजळतो. इतर सामान्य वनस्पतींप्रमाणे सफेद मुसळी वाहून नेण्यास बंदी आहे, कारण ती वनोपज असल्यामुळे वनाधिकाऱ्याची परवानगी घ्यावी लागते.

सफेद मुसळी खाल्ल्याने दूर होते शारीरिक कमजोरी, जाणून घ्या आरोग्यदायी फायदे आयुर्वेदात अनेक औषधी वनस्पती आणि त्याचे फायदे सांगितले आहे. सफेद मुसळी ही देखील त्यातली एक वनस्पती आहे. ही एक शक्तिशाली औषधी वनस्पती आहे. आयुर्वेदानुसार ही एक उपयुक्त औषधी मानली जाते. सफेद मुसळीच्या मुळांमध्ये पोटॅशियम, प्रथिने, कार्बोहायड्रेट, फायबर, मॅग्नेशियम, कॅल्शियम इत्यादी मुबलक प्रमाणात आढळतात. सफेद मुसळीच्या सेवनाने आरोग्याला अनेक फायदे होतात. जाणून घेऊया त्या फायद्यांविषयी अधिक माहिती

शारीरिक कमजोरी दूर करते:
शारीरिक कमजोरी संबंधी समस्या दूर होते. तसेच कामवासना वाढवण्यासाठी आणि सांधेदुखीमध्येही सफेद मुसळी फायदेशीर मानली जाते. स्त्रियांमध्ये होणारा ल्युकोरिया या आजारामध्ये सफेड मुसळी उपयुक्त ठरते. यासह असंतुलित आहार किंवा इतर कारणांमुळे शरीरातील कमजोरी दूर करण्यासाठीही मुसळीचे सेवन फायदेशीर ठरते. सफेद मुसळीच्या कंदाच्या 2-4 ग्रॅम चूर्णामध्ये साखर किंवा मिठाई मिसळून दुधासोबत याचे सेवन केल्याने लैंगिक समस्या देखील दूर होते.

लठ्ठपणामध्ये उपयुक्त:
सफेद मुसळीच्या फुलांचा रंग पांढरा असतो. त्याची मुळे जाड असतात. त्याचा कंद गोड असून कामोत्तेजक आणि कफ दूर करण्यास उपयुक्त आहे. स्तनांमध्ये दूध वाढवण्यासाठी देखील हे उपयुक्त आहे. अशक्तपणा, लठ्ठपणा, मूळव्याध, श्वसनाचे आजार, हृदयाशी संबंधित समस्या आणि मधुमेहावर सफेद मुसळी लाभदायी ठरते.

पोट आणि मूत्रपिंडाच्या आजारावर गुणकारी:
सफेद मुसळीच्या इतर फायद्यांबद्दल सांगायचे तर, अतिसार, पोटाचे आजार, लघवी संबंधी समस्या दूर करण्यासाठी हे खूप प्रभावी मानले जाते. एवढेच नाही तर लैंगिक संपर्कामुळे होणारा बॅक्टेरिया संसर्गामध्येही पांढरी मुसळी फायदेशीर आहे.

शुक्राणूची समस्या:
अनेक पुरूषांना शुक्राणू संबंधी समस्या असते. यासाठी लोक महागडे उपचार घेतात. सफेद मुसळी पुरुषांमधील शुक्राणू दोष कमी करण्यासाठी देखील उपयुक्त ठरू शकते. यासाठी 2-4 ग्रॅम पांढऱ्या मुसळीच्या पावडरमध्ये समान प्रमाणात साखर घालून गाईच्या दुधासोबत सेवन करा. शुक्राणूंच्या संख्येत वाढ होते.

सफेद मुसळीला ‘दिव्य औषधी’ किंवा ‘पांढरे सोने’ म्हणूनही ओळखले जाते, आणि आयुर्वेदामध्ये जीवनशक्ती आणि प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. सॅपोनिन्स आणि अल्कलॉइड्सने समृद्ध, सुरक्षित मुसळीचा उपयोग थकवा, संधिवात आणि विविध जुनाट आजारांवर उपचार करण्यासाठी केला जातो सफेद मुसळी एक आवश्यक औषधी वनस्पती म्हणून महत्त्वाची आहे. हे त्याच्या कायाकल्प, उत्साहवर्धक आणि आरोग्य वाढवणाऱ्या क्रियांसाठी प्रसिद्ध आहे. रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करण्यासाठी, आणि संपूर्ण मानसिक आणि शारीरिक कल्याणासाठी हेल्थ टॉनिक म्हणून वापरले जाऊ शकते.

मी रोज मुसळी खाऊ शकतो का?
होय, तुम्ही तुमच्या रोजच्या आहारात मुसळी समावेश करू शकता. ओट्स, संपूर्ण गहू, कोंडा, नट, बिया आणि फळे यासारख्या घटकांसह मुसळी शाश्वत ऊर्जा प्रदान करते, हृदयाच्या आरोग्यास समर्थन देते आणि उच्च चयापचय राखण्यासाठी दर्जेदार कर्बोदकांमधे समृद्ध आहे मुसळी म्हणजे काय?
एखादे उत्पादन खरेदी करण्यापूर्वी किंवा वापरण्यापूर्वी ते समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. मुसळी मध्ये काय समाविष्ट आहे याबद्दल माहिती घेऊ.

•मुसळी हे न्याहारीचे अन्नधान्य आहे ज्यामध्ये संपूर्ण धान्य जसे की रोल केलेले ओट्स, संपूर्ण गहू, सुकामेवा, नट, बिया, मध आणि काहीवेळा इतर धान्य जसे की बाजरी किंवा बार्ली फ्लेक्स यांचा समावेश होतो, ज्यामुळे तो एक आरोग्यदायी पर्याय बनतो.

•विशेषत: गरम किंवा थंड दूध किंवा दह्यासोबत एक आनंददायी कुरकुरीत सेवन केले जाते, मुसळी स्वादिष्ट जेवणासाठी रात्रभर भिजवून देखील दिली जाऊ शकते. ताजी फळे, मध किंवा मॅपल सिरप घालून त्याची चव वाढवा.

मुसलीचा आरोग्य फायद्यांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
• उच्च फायबर आणि बहु-धान्य सामग्री.
• हृदय-निरोगी गुणधर्म.
• वजन कमी करण्यासाठी समर्थन.
• प्रथिनांचा समृद्ध स्रोत.
• ऊर्जा बूस्ट.
• मधुमेहासाठी अनुकूल पर्याय, जसे की शून्य जोडलेली साखर मुसळी
• कोलेस्ट्रॉल कमी होण्यास मदत होते.

मुसळी हा निरोगी नाश्ता पर्याय आहे का?
ओट्स, बिया, नट, कोंडा आणि फ्रीझ-सुका मेवा असलेले न्याहारी अन्नधान्य मुसळी हा एक आरोग्यदायी नाश्ता पर्याय आहे. हे उच्च फायबर सामग्री, पोषक तत्वांची समृद्धता, कमी साखर, शाश्वत ऊर्जा आणि सुधारित हृदयाचे आरोग्य यासह असंख्य आरोग्य फायदे देते. एकंदरीत आरोग्यासाठी, तंदुरुस्तीसाठी योगदान देणे आणि जास्त प्रमाणात खाणे टाळणे यासाठी नियमितपणे नाश्ता करणे आवश्यक आहे.

मुसळी गर्भवती महिलांसाठी योग्य आहे का?
गर्भधारणेदरम्यान फायदेशीर फायबर, जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि निरोगी चरबीने समृद्ध असलेले संपूर्ण धान्य, नट, बिया आणि सुकामेवा यांचे मिश्रण गर्भवती महिलांसाठी मुसळी हा एक पौष्टिक पर्याय असू शकतो.

वजन कमी करण्यासाठी मुसळी योग्य आहे का?
होय, उच्च फायबर रोल्ड ओट्स, नट, बिया आणि सुकामेवा यांसह पोषक तत्वांनी युक्त रचना असल्यामुळे वजन कमी करण्यात मुसळी मदत करू शकते. हे शाश्वत ऊर्जा प्रदान करते, लालसेवर नियंत्रण ठेवते आणि निरोगी जीवनशैलीसह जोडल्यास वजन व्यवस्थापनास हातभार लावते.

मुसळी साधारणपणे कशी दिली जाते?
मुसळी सामान्यतः थंड दूध किंवा वनस्पती-आधारित पर्याय, दही मिसळून किंवा फळांच्या रसात भिजवून नाश्ता म्हणून दिली जाते. ताज्या बेरी, कापलेली केळी, नट, बिया आणि मध यांसारख्या टॉपिंग्स चव आणि पौष्टिक मूल्य दोन्ही वाढवतात. सेक्स पॉवर वाढवण्यासाठीही सफेद मुसळी वापरली जाते. याला नैसर्गिक वियाग्रा देखील मानलं जातं.इतकंच नाही तर डायबिटीज आणि संधिवात यांवरही हे फायदेशीर आहे. असे म्हटले जाते की सफेद मुसळीचा वापर अतिसार, आमांश आणि ल्युकोरिया इत्यादी कमी करण्यासाठी देखील केला जाऊ शकतो.

सफेद मुसळीचे फायदे:
सफेद मुसळीमध्ये अनेक औषधी गुणधर्म आहेत. याचे सेवन करण्यापूर्वी हे लक्षात ठेवले पाहिजे की ते औषध असल्याने ते आयुर्वेदिक डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच वापरावे.

सफेद मुसळीचे गुणधर्म:
• ॲडॅप्टोजेनिक: त्याच्या ॲडाप्टोजेन गुणधर्माबद्दल धन्यवाद, सफेद मुसळी शरीराला योग्य संतुलन राखण्यास मदत करते आणि एकंदर चैतन्य वाढवते.

• अँटिऑक्सिडंट्स: हे ऑक्सिडेटिव्ह तणावाचा सामना करण्यास देखील मदत करते, विशिष्ट वैद्यकीय परिस्थितींचे धोके कमी करते.

• इम्युनोमोड्युलेटरी: हे रोगप्रतिकारक प्रणालीचे नियमन आणि समर्थन करण्यास मदत करते.

• कामोत्तेजक गुणधर्म: त्याच्या कामोत्तेजक प्रभावांसाठी प्रसिद्ध, सफेड मुसळी किंवा पांढरी मुसळी कामवासना वाढवते, लैंगिक आरोग्य सुधारते आणि इरेक्टाइल डिसफंक्शन सारख्या समस्यांचे निराकरण करण्यात मदत करते.

• दाहक-विरोधी: शिवाय, औषधी वनस्पतीमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म आहेत जे जळजळ कमी करण्यास मदत करतात आणि सांधेदुखी किंवा संधिवात यासारख्या आरोग्याच्या विस्तृत स्थिती दूर करतात.

या सर्व औषधी गुणधर्मांचा आरोग्यावर वेगवेगळा प्रभाव पडतो.

सफेद मुसळीचे प्रमुख फायदे:
• चांगल्या पुनरुत्पादक आरोग्यास प्रोत्साहन देते: “शक्तीची औषधी वनस्पती” म्हणून ओळखली जाणारी, सफेद मुसली ही एक सुपर-औषधी वनस्पती आहे जी प्रजनन क्षमता वाढवून, मासिक पाळीचे नियमन करून आणि संपूर्ण लैंगिक आरोग्यास चालना देऊन स्त्री आणि पुरुष दोघांच्या पुनरुत्पादक आरोग्यास समर्थन देते. काही अभ्यासांनुसार, हे पुरुषांमध्ये शुक्राणूंची संख्या आणि गतिशीलता वाढविण्यात मदत करते आणि मासिक पाळी आणि स्त्रियांमध्ये हार्मोनल संतुलन नियंत्रित करण्यास मदत करते.

• ऊर्जा आणि तग धरण्याची क्षमता वाढवते: सफेद मुसळी हे नैसर्गिक ऊर्जा बूस्टरसारखे आहे जे तग धरण्याची क्षमता सुधारू शकते आणि एकंदर चैतन्य वाढवते. जर तुम्ही ॲथलीट असाल, तर ही एक अप्रतिम औषधी वनस्पती आहे जी तुमच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते आणि मैदानावरील तुमचे वचन मजबूत करू शकते. तथापि, प्रतिकूल परिणाम टाळण्यासाठी ते आपल्या आहारात समाविष्ट करण्यापूर्वी आपल्या आरोग्यसेवा व्यावसायिकाचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

• पाचक आरोग्य वाढवते: जर तुम्ही बद्धकोष्ठता सारख्या पाचक विकारांची वारंवार तक्रार करत असाल, तर सफेद मुसळी तुमचा सर्वात चांगला मित्र असू शकतो, कारण ते पाचन नियमिततेला प्रोत्साहन देते, बद्धकोष्ठता कमी करते आणि जठरांत्रीय आरोग्यास समर्थन देते.

• हार्मोन्स संतुलित करण्यास मदत करते: हार्मोनल असंतुलनामुळे विविध आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात, विशेषत: महिलांसाठी. सफेद मुसली हार्मोन्सचे नियमन करून आणि हार्मोनल विकारांचे व्यवस्थापन करून स्त्रियांसाठी चमत्कार करते.

• लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ प्रभाव: आपल्या पाचक आरोग्यासाठी चांगले असण्याबरोबरच, ते निरोगी मूत्रपिंडांना देखील समर्थन देते. पाणी धारणा कमी करून, सुरक्षित मुसळी योग्य द्रव संतुलन राखण्यास मदत करते, निरोगी मूत्रपिंड आणि एकंदर कल्याण सुनिश्चित करते.

• चिंता आणि नैराश्यात मदत: सफेद मुसळीच्या तणाव-विरोधी गुणधर्मांमुळे, ही औषधी वनस्पती चांगल्या मानसिक आरोग्यास समर्थन देते आणि नैराश्य, स्मृतिभ्रंश इ. सारख्या विविध मानसिक गुणधर्मांवर उपचार करण्यास मदत करते.

• मधुमेह व्यवस्थापित करते: काही अभ्यासानुसार, सफेद मुसळीमध्ये रक्त-शर्करा नियंत्रित करणारे गुणधर्म असू शकतात, जे मधुमेह असलेल्या व्यक्तींना मदत करण्यासाठी फायदेशीर ठरू शकतात. हे इंसुलिन संवेदनशीलता वाढविण्यात आणि रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी करण्यास मदत करू शकते.
• वजन व्यवस्थापनात मदत: जर तुम्ही निरोगी वजन व्यवस्थापित करण्याचा नैसर्गिक मार्ग शोधत असाल, तर सफेद मुसळी तुम्हाला यामध्ये मदत करू शकते, ज्यामुळे कुपोषित व्यक्तींसाठी पोषणासाठी योग्य पर्याय बनतो. हे स्नायूंच्या वस्तुमान सुधारते आणि निरोगी शरीराचे वजन संतुलित करण्यास मदत करते.

• स्तनपानास प्रोत्साहन देते: बहुतेक वेळा त्याच्या अष्टपैलू आरोग्य फायद्यांसाठी ओळखले जाते, सफेद मुसली हे परंपरेने स्तनपान करणाऱ्या मातांमध्ये स्तनपान सुधारण्यासाठी वापरले जाते. हे गॅलॅक्टॅगॉग म्हणून कार्य करते जे दुधाचे उत्पादन उत्तेजित करते आणि स्तनपान करवण्यास मदत करते.

• ह्रदयाचे कार्य वाढवा: अँटिऑक्सिडंट्स आणि दाहक-विरोधी संयुगे भरलेले असल्याने, सफेड मुसळी ऑक्सिडेटिव्ह तणाव आणि जळजळ कमी करून हृदयाच्या आरोग्याचे रक्षण करते. हे रक्त परिसंचरण सुधारते आणि निरोगी रक्तदाब पातळी राखण्यास मदत करते – तथापि, अधिक अभ्यास आवश्यक आहेत.

• संधिवातांवर उपचार करा: सफेड मुसळीमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात जे संधिवातशी संबंधित जळजळ, वेदना आणि कडकपणा कमी करण्यास मदत करतात. लक्षात ठेवा, ही एक निश्चित उपचार निवड नाही आणि त्यासाठी अधिक संशोधन आवश्यक आहे. तथापि, ते संधिवात लक्षणे व्यवस्थापित करण्यास मदत करते परंतु डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार आहारात समाविष्ट केले पाहिजे.

• त्वचा आणि केसांसाठी चांगले: हे तुमच्या शारीरिक आरोग्यासाठी चांगले आहे आणि निरोगी त्वचा आणि केसांना प्रोत्साहन देते. त्याच्या अँटिऑक्सिडेंट-समृद्ध गुणधर्मांमुळे, सफेद मुसली त्वचेच्या वृद्धत्वाचा सामना करते आणि मुक्त रॅडिकल्सच्या नुकसानापासून संरक्षण करते. शिवाय, ते follicles मजबूत करते आणि केस गळणे कमी करते, परिणामी केस दाट आणि चमकदार होतात. औषधी वनस्पतीचे भरपूर फायदे असले तरी, इष्टतम फायदे मिळविण्यासाठी ते सुरक्षितपणे घेणे आवश्यक आहे. तर, ते कसे घ्यावे?

सफेद मुसळीसोबत घ्यावयाची खबरदारी:
• या किंवा इतर कोणत्याही औषधी वनस्पतींशी पुढे जाण्यापूर्वी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे जेणेकरून ते आपल्या आरोग्यानुसार योग्य निवडीचे मार्गदर्शन करू शकतील. तुमच्या पथ्येमध्ये सफेद मुसळी औषधी वनस्पती जोडण्यापूर्वी, हेल्थकेअर प्रॅक्टिशनरचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे, विशेषत: जर तुम्हाला ज्ञात अंतर्निहित स्थिती असेल, गर्भवती असाल किंवा काही औषधोपचार घेत असाल. ते तुमच्या आरोग्याच्या गरजेनुसार मार्गदर्शन आणि सुरक्षित वापराचे प्रमाण देतील.

• जास्त प्रमाणात सेवन केल्याने अनेक समस्या उद्भवू शकतात. म्हणून, डोसची आवश्यकता लक्षात घ्या आणि त्यासंबंधी तुमच्या डॉक्टरांच्या सूचनांचे पालन करा.

• औषधी वनस्पतीच्या नंतरच्या परिणामांचे निरीक्षण करणे आवश्यक आहे आणि जर तुम्हाला कोणतीही प्रतिकूल प्रतिक्रिया जाणवली तर ती बंद करा आणि त्वरित वैद्यकीय मदत घ्या. अचूक निदानासाठी तुमची लक्षणे आणि इतर घटकांवर अवलंबून डॉक्टर अनेकदा निदान चाचण्या सुचवतात.

• शिवाय, गर्भवती किंवा स्तनपान देणाऱ्या महिलांनी प्रतिकूल परिणाम टाळण्यासाठी ते फक्त डॉक्टरांच्या देखरेखीखाली घ्यावे.

• लक्षात ठेवा, सफेद मुसळी हे आशादायक आरोग्य फायद्यांनी भरलेले असताना, त्याचे फायदे आणि संबंधित दुष्परिणाम समजून घेण्यासाठी अधिक व्यापक अभ्यास आवश्यक आहेत. योग्य खबरदारी घेणे आणि तज्ञांच्या मार्गदर्शनाचे पालन केल्याने तुम्हाला माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यात आणि तुमच्या आरोग्याच्या उद्दिष्टांसाठी सफेद मुसळीचा प्रभावी वापर सुनिश्चित करण्यात मदत होऊ शकते.

अश्वगंधासोबत सफेद मुसळी कशी वापरावी
अश्वगंधा ही आणखी एक औषधी वनस्पती आहे ज्याचे टेस्टोस्टेरॉन, आरोग्य आणि फिटनेससाठी सुरक्षित मुसळीसारखेच फायदे आहेत. अश्वगंधाला “इंडियन जिनसेंग” किंवा “विंटर चेरी” म्हणून देखील ओळखले जाते कारण त्याच्या अनुकूल आणि कायाकल्प प्रभावामुळे. अश्वगंधा हार्मोन्सचे संतुलन राखण्यास, लैंगिक कार्य सुधारण्यास, तणाव आणि चिंता कमी करण्यास, संज्ञानात्मक कार्य वाढविण्यासाठी, मेंदूचे झीज होण्यापासून संरक्षण करण्यास, रक्तदाब आणि कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यास, रोग प्रतिकारशक्ती आणि जळजळ सुधारण्यास, स्नायूंच्या वस्तुमान आणि शक्ती वाढविण्यात आणि दीर्घायुष्य वाढविण्यात मदत करू शकते. अश्वगंधासोबत सुरक्षित मुसळी घेतल्याने एक समन्वयात्मक परिणाम होऊ शकतो ज्यामुळे त्यांचे फायदे वाढू शकतात आणि विविध आरोग्य समस्यांसाठी सर्वांगीण समाधान मिळू शकते.

सुरक्षित मुसळी पावडरचा शिफारस केलेला डोस दररोज 1-2 चमचे (3-6 ग्रॅम) दूध किंवा पाण्यासह आहे. अश्वगंधा पावडरचा शिफारस केलेला डोस दररोज 1-2 चमचे (3-6 ग्रॅम) दूध किंवा पाण्यासह आहे. तुम्ही त्यांना दिवसाच्या कोणत्याही वेळी एकत्र किंवा स्वतंत्रपणे घेऊ शकता, शक्यतो सकाळी किंवा झोपायच्या आधी. त्यांची चव आणि सामर्थ्य वाढवण्यासाठी तुम्ही मध किंवा तूप सारखे इतर घटक देखील जोडू शकता. तुम्हाला कोणतीही वैद्यकीय स्थिती असल्यास किंवा कोणतीही औषधे घेत असल्यास सुरक्षित मुसळी किंवा अश्वगंधा घेण्यापूर्वी तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

सफेद मुसळीचे इतर फायदे:
1 जर तुम्ही अनेकदा आजारी असाल आणि बरे न झाल्यामुळे अशक्तपणा जाणवत असाल तर ते कमकुवत प्रतिकारशक्तीचे लक्षण आहे. या समस्येवर मात करण्यासाठी सफेद मुसळीचा वापर फायदेशीर ठरू शकतो.

2. वजन वाढवण्यास फायदेशीर
जर तुमच्या शरीराचे वजन सरासरीपेक्षा कमी असेल तर त्यामुळे अशक्तपणा येऊ शकतो. सफेद मुसळी वापरल्याने वजन वाढण्यास मदत होते. उंदरांवर केलेल्या संशोधनात असे आढळून आले आहे की, सफेद मुसळीचा अर्क वजन वाढवण्यासाठी फायदेशीर ठरतो.

3. विरोधी दाहक गुणधर्म
जर अनेक वर्षांपूर्वी झालेल्या दुखापतीमुळे अजूनही वेदना होत असतील तर त्याचा अर्थ असा होतो की ती पूर्णपणे बरी झालेली नाही. तीव्र जळजळ अस्वस्थता आणू शकते. ही समस्या काही प्रमाणात कमी करण्यासाठी सफेद मुसळी फायदेशीर ठरू शकते. एनसीबीआयच्या संशोधनात असे आढळून आले की सफेद मुसळीमध्ये आढळणाऱ्या सॅपोनिन्समध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म आहेत. हा गुणधर्म जुनाट जळजळ, जखम आणि त्यामुळे होणारी वेदना कमी करण्यासाठी उपयुक्त आहे. यासोबतच सांधेदुखीसारख्या समस्या दूर करण्यातही याचा फायदा होतो.

4. गर्भधारणेदरम्यान फायदेशीर
गरोदरपणात महिलांना विविध पोषक तत्वांची गरज असते. हे पोषक घटक केवळ आईसाठीच नाही तर तिच्या पोटातील बाळासाठीही आवश्यक आहेत. गरोदरपणात सफेद मुसळी खूप फायदेशीर ठरू शकते. याशिवाय शरीरातील द्रवपदार्थांच्या वितरणादरम्यान सफेद मुसळीचे सेवन टाळता येते.

5. मधुमेहामध्ये फायदेशीर
रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढणे हे मधुमेहाचे लक्षण आहे, अशी कोणतीही स्थिती टाळण्यासाठी पांढरी मुसळी वापरली जाऊ शकते. रक्तातील ग्लुकोजची पातळी नियंत्रित ठेवण्यासाठी सफेद मुसळी फायदेशीर मानली जाते. बर्याच संशोधनांमध्ये असे आढळून आले आहे की सफेद मुसळीच्या अर्कामध्ये मधुमेहविरोधी आणि हायपरग्लायसेमिक विरोधी गुणधर्म आहेत. या गुणधर्मांमुळे मधुमेहाची समस्या टाळण्यास मदत होते. परंतु, लक्षात ठेवा की डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्याशिवाय त्याचा वापर करू नका.

6. वंध्यत्व उपचार
सफेद मुसळी स्त्री आणि पुरुष दोघांमध्येही वंध्यत्वावर उपचार करण्यासाठी प्रभावी आहे. एका संशोधनात असे आढळून आले आहे की सफेद मुसळीमध्ये आढळणारे अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म गर्भधारणेची शक्यता वाढवण्यासाठी फायदेशीर ठरतात. तसेच, शुक्राणूंची संख्या आणि गुणवत्ता सुधारण्यासाठी ते उपयुक्त ठरते.

7. वजन कमी करण्यास मदत होते
लठ्ठपणा आणि वाढते वजन अनेक आजारांना कारणीभूत ठरू शकते. सफेद मुसळी वापरल्याने वजन नियंत्रणात राहते. वजन कमी करण्यासाठी आणि लठ्ठपणा कमी करण्यासाठी आयुर्वेदातही याचा वापर करता येतो. एका संशोधनानुसार यामध्ये लठ्ठपणा विरोधी गुणधर्म आहेत.

8. तणाव कमी करण्यासाठी
आजकाल तणाव नसलेली एकही व्यक्ती नसेल. सफेद मुसळीच्या गुणधर्मामुळे त्याचा ताण कमी करण्यासाठीही उपयोग होतो. एनसीबीआयच्या वेबसाइटवर प्रकाशित झालेल्या उंदरांवरील संशोधनात सफेद मुसळीच्या मुळामध्ये अँटी-स्ट्रेस आणि अँटी-ऑक्सिडंट गुणधर्म असल्याचे आढळून आले आहे.

9. लूज मोशनच्या समस्येत
काही वेळा खाण्याच्या चुकीच्या सवयींमुळे लूज मोशनचा त्रास होऊ शकतो. या समस्येवर मात करण्यासाठी सफेद मुसळी देखील फायदेशीर ठरू शकते. अतिसार बरा करण्यासाठी सफेद मुसळीचा उपयोग औषध म्हणून केला जाऊ शकतो. परंतु, आम्ही आधी सांगितल्याप्रमाणे, डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय याचा वापर करू नका.

सफेद मुसळीचे दुष्परिणाम:
प्रत्येक गोष्टीचे जसे फायदे आणि तोटे असतात, तसेच सफेद मुसळीचेही काही तोटे आहेत. तथापि, नवीन आणि जुन्या संशोधनात फारच कमी नुकसान आढळले आहे. संशोधनात असे लिहिले गेले आहे की सफेद मुसळीचा वापर अनेक रोगांना कोणत्याही हानीशिवाय बरा करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. तरीही, सफेद मुसळीचे काही संभाव्य तोटे असू शकतात, जे खालीलप्रमाणे आहेत:

कोणत्याही गोष्टीचे जास्त सेवन हानिकारक असू शकते. त्याचप्रमाणे सफेद मुसळीचे जास्त सेवन केल्याने पोट आणि आतड्यांसंबंधी समस्या उद्भवू शकतात, जसे की बद्धकोष्ठता, ऍसिडिटी, इरिटेबल बोवेल सिंड्रोम इ.

रक्तातील साखरेची पातळी कमी करू शकते. त्यामुळे कमी साखरेच्या रुग्णांनी किंवा साखरेची औषधे घेत असलेल्या रुग्णांनी त्याचे सेवन टाळावे.

सफेद मुसळीचे जास्त सेवन भूक कमी करू शकते आणि पचनसंबंधित कार्यांवर काही हानिकारक परिणाम दर्शवू शकते.

वाढत्या मागणीमुळे जंगलातील सफेद मुसळीच्या प्रमाणात घट होत आहे.

सुमारे १५ वर्षांपूर्वी कवळीची भाजी मुबलक प्रमाणात जंगलात आढळत असे. जूनमध्ये पहिल्या पावसाला सुरुवात झाली की जंगलात अनेक कंदवर्गीय रानभाज्या उगवतात. यामध्ये शेवळा, दिहगडी, लोत, तेरा, कवळीची भाजी (सफेद मुसळी) अशा भाज्या मुख्यतः पावसाळ्याच्या सुरुवातीला आढळतात. सुमारे १५ वर्षांपूर्वी कवळीची भाजी मुबलक प्रमाणात जंगलात आढळत असे. या भाजीमध्ये असलेले औषधी गुणधर्म तसेच उच्च प्रतीचे प्रथिने, शरीरास मिळणारे पोषक घटक जसे लक्षात येऊ लागले, त्याप्रमाणे मोठ्या प्रमाणात मागणी वाढू लागल्याने लोकांनी हव्यासापोटी तसेच अर्थार्जनासाठी जंगलातून कंदासह खणून आणत व्यापाऱ्यांना सफेद मुसळी विकली. परिणामी, आज सफेद मुसळी जंगलातून नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहे. अशा ह्या महत्वाच्या सफेद मुसळीचे संरक्षण करणे ही काळाची गरज आहे.

संदर्भ
१. सर्व फोटो गुगलच्या सौजन्याने.
२. मराठी विकिपीडिया
३. गुगळे वरील बरेच लेख

डॉ. दिलीप केशव कुलकर्णी
मोबाईल : ९८८१२०४९०४
०१/०२/२०२५