धुंधुकारी नसती घरा (सुमंत उवाच – ३८)

धुंधुकारी नसती घरा
गोकर्णे जन्मा येति
मग कर्म बोलती जैसे
रूप तसे पलटती

छंद म्हणूनी कोणी
व्यसने झोडीत नाही
छंद छंदच म्हणूनी
जगणे घडून जाते

अर्थ–

मूल जन्मतःच काही चुकीच्या वाटेवरचे नसते, त्याला मिळणारे संस्कार, शिकवण, घरातले वातावरण हे पूर्णतः तयार करते कोणत्या मार्गावर जायचं ते. मात्र धुंधुकारी च जन्माला येणार हे नियतीने ठरवले असेल तर मात्र तो कितीही चांगल्या घरात जन्मला तरी त्याची वाट ही नेहमी चुकीच्या दिशेनेच जाणार हे निश्चित. धुंधुकारी आणि गोकर्णाची गोष्ट भागवत ग्रंथात दिली आहे ती केवळ धुंधुली ने केलेली चूक दाखवण्या साठी नाही तर मूल जन्माला आल्यानंतर त्याला मिळणारी शिकवण आणि आई वडिलांची कार्यसिद्धता मुलांच्यात कशी उतरते याचे मोठे उदाहरण आहे.

मज आवडे ग्रंथपठण, पण सोमरस ग्रहण करितो
जिथे वाईट संगती, तेथे नियमित जातो

आजच्या काळात व्यसनं करणे म्हणजे एक प्रकारची फॅशन आहे. पुरुष असेल किंवा स्त्री तुम्ही कॉर्पोरेट मधे कामाला असाल आणि हातात बिडी नाही म्हणजे मुर्खलक्षण ठरते. ऑफिस च्या आऊटिंग ला गेल्यावर जर एका हातात ग्लास आणि दुसऱ्या हातात हुक्का नसेल तर तुमचे येणे काय कामाचे? हा प्रश्न तिथल्या बाकी लोकांच्या चेहऱ्यावर दिसतोच.
छंद म्हणून मी काव्य करतो, पण जर तो छंद मी सतत करीत राहिलो तर त्याचे व्यसन जडते आणि मग त्यातून येणारे शब्द, अर्थ, काव्यरूपी आयुष्याचे धडे हे जगाला सुखावत नाहीत तर डोक्याला ताप करून राहतात. व्यसन कोणालाही नसावं पण एखादा छंद सुद्धा इतका न करावा की त्याचं व्यसन आपल्याला लागेल.
आजकाल थोडी कधीतरी घेण्यात मजा आहे हे मानणारी पिढी उदयास आली आहे पण ती थोडीतरी चं प्रमाण किती अधिक आहे यावर सगळं अवलंबून आहे. अर्थात अभक्ष भक्षण, अपेय पान याला भागवतात व्यसनाधी क्रियाच म्हटलं गेलं आहे पण आता याला मानतो कोण? आता जगण्याचे निकषच जर या गोष्टींवर ठरत असतील तर गोकर्ण सारख्या निर्मळ व्यक्तीमत्वाला पडद्याआड जाण्यापासून कोणीच थांबवू शकत नाही.

छंद जोपासावेत पण त्यातून आपण व्यसनाकडे ओढले जाणार नाही ना याची काळजी घ्यायला हवी. आता छंदातून व्यसनाकडे ओढले जाणे कसे होते? ते उद्या पाहू.

— सुमंत परचुरे.