गुजराती संगीत दिग्दर्शक आणि गायक निनू मजुमदार

गुजराती संगीत दिग्दर्शक आणि गायक निनू मजुमदार यांचा जन्म ९ सप्टेंबर १९१५ रोजी झाला.

निनू मझुमदार हे गुजराती संगीतातील एक मोठे नाव होते. निरंजन मुजुमदार हे निनू मुजुमदार यांचे पूर्ण नाव. त्यांनी संगीत दिग्दर्शक म्हणून २० हिंदी चित्रपट केले, त्यांनी २८ हिंदी चित्रपट गाणी गायली.

त्यांचे वडील नागेंद्र मुझुमदार हे मूकपटाच्या युगातील नाटककार आणि दिग्दर्शक होते. नागेंद्र मुझुमदार यांनी के एल सैगल यांच्या क्लासिक तानसेन (१९४३) मध्ये कॉमेडी कॅमिओ भूमिकेतही काम केले आहे. निनू मुझुमदार यांचे बालपणीचे संगोपन त्यांच्या आजीच्या मार्गदर्शनाखाली तत्कालीन गायकवाड संस्थान बडोदा येथे झाले. त्या स्वतः एक अग्रगण्य सामाजिक सुधारणावादी होत्या. येथे निनू मुझुमदार यांनी उस्ताद फैयाज खान आणि उस्ताद इमाम चिली खान यांच्याकडे शास्त्रीय संगीताचे प्राथमिक प्रशिक्षण घेतले.

१९३१ मध्ये ते मुंबईत आले आणि आई-वडिलांसोबत स्थायिक झाले. येथे त्यांनी चित्रपटसृष्टीतील दिग्गज व्यक्तींची भेट घेतली. रवींद्र संगीताची सुरुवातही याच वर्षांत झाली. काही काळ ते यू पी मध्येही राहिले होते, जिथे त्यांना लोकसंगीत तसेच चैती, होरी, ठुमरी, दादरा इत्यादी अर्ध-शास्त्रीय संगीत प्रकारांची आवड निर्माण झाली. लवकरच त्यांना हिंदीसाठी संगीत देण्याची संधी मिळाली.

हिंदी चित्रपटांच्या अनिश्चित स्वरूपामुळे त्यांना १९५४ मध्ये ऑल इंडिया रेडिओ मध्ये सामील होण्याचे आमंत्रण मिळाले. येथे त्यांची सर्जनशीलता पूर्णपणे बहरली. त्यांनी अनेक नवोदित गुजराती गायकांना रेडिओ जगताची ओळख करून दिली आणि या प्रक्रियेत ‘हलके’ गुजराती संगीत जनमानसात लोकप्रिय केले. गुजराती लाइट म्युझिकला व्यापकता आणि खोली देण्यासाठी त्यांनी आघाडीच्या हिंदी, मराठी आणि गुजराती कवींना त्यांच्या कविता आकाशवाणीच्या कार्यक्रमांना देण्यासाठी आमंत्रित केले. त्यांनी बॉम्बे कॉयर ग्रुप (ज्या संस्थेशी सलील चौधरी देखील संबंधित होते) च्या मदतीने गुजराती लाईट संगीतात कोरस गाण्याची संकल्पना मांडली. आकाशवाणीवरील सर्वात लोकप्रिय कार्यक्रमांपैकी एक – जयमाला सुरू करण्याचे श्रेयही त्यांना जाते.

निनू मुजुमदार यांनी १९४२ ते १९६७ या कालावधीत वीस हिंदी चित्रपटांना संगीत दिले आहे. ते आहेत: मास्टरजी (१९४३)-सह-संगीत-दिग्दर्शक बी आर देवधर; प्रतिज्ञा (१९४३) –रंगीले दोस्त (१९४४), गुडिया (१९४७), पुल (१९४७), रामश्री (१९४४), अफलातून (१९५०), अजमीश (१९५२) निनू मुझुमदार यांनी ‘परिस्तान’ (१९४४) या चित्रपटासाठी गाणी लिहिली आहेत आणि ‘कुछ नया’ (१९४८) हा चित्रपट दिग्दर्शित केला आहे.

निनू मुजुमदार यांचे ३ मार्च २००० रोजी निधन झाले.

संकलन – संजीव वेलणकर पुणे.
९४२२३०१७३३