तुकारामांच्या आरत्या आणि इतर अभंग

दत्तावरील अभंग
तीन शिरे सहा हात । तया माझा दंडवत ।।
काखे झोळी पुढे श्वान । नित्य जान्हवीचे स्नान ।।
माथां शोभे जटाभार । अगी विभूती सुंदर ।।
शंख चक्र गदा हाती । पायी खडावा गर्जती ।।
तुका म्हणे दिगंबर । तया माझा नमस्कार ।।

नमन माझे गुरुराय । महाराजा दत्तात्रया ।।
तुझी अवधूत मूर्ती । माझ्या जीवाची विश्रांती ।।
जीवींचे सांकडे । कोण उगवील कोडे ।।
अनसूयासुता । तुका म्हणे पाव आता ।।

श्रीराम
श्रीराम सखा ऐसा धरीं भाव ।
मीपणाचा ठाव पुसी मना ।।
शरण निरंतर म्हण तू गोविंद ।
वाचे लावी धंपा नारायण ।।
या परी सोपान नाही रे साधन ।
वाहतसे आण तुझी मना ।।
नको काही करु आळस अंतरी ।
जपे निरंतरी रघुपती ।।
तुका म्हणे मोठा लाभ नरदेही ।
देहीच विदेही होती नामे ।।

राम नामाचे पवाडे । अखंड ज्याची वाचा पढे ।।
धन्य तो एक संसारी । रामनाम जो उच्चारी ।।

रामनाम गर्जे वाचा । काळ आज्ञाधारक त्याचा ।।
तुका म्हणे रामनामी । कृतकृत्य झालो आम्ही ।।

रामनाम हाचि मांडिला दुकान ।
आहे वानोवाण ह्या रे कोणी ।।
नका कोणी करु घेतारे आळस ।
वांटतो तुम्हांस फुकाचे हे ।।
संचितासारखे पडे त्याच्या हाता ।
फारसे मागतां तरी नये ।।
तुका म्हणे आम्ही सांढविले सार ।
उरलिया थार विचारीता ।।

शंख चक्र गदा पद्म ।
पैल आला पुरुषोत्तम ।
ना भी ना भी भक्तराया ।
वेगी पावलो सखया ।।
दुरुनी येता दिसे दृष्टी ।
धाके दोष पळती सृष्टी ।।
तुका देखोनि एकला ।
वैकुंठाहूनि हरि आला ।।

राम राम म्हणता रामची होईजे ।
पदी बैसोनी पदवी घेईजे ।
ऐसे सुख वचनी आहे ।
विश्वासे अनुभव पाहे ॥
रामरसाचिया चवी ।
आन रस रुचती केवी ।।

तुका म्हणे चाखोनी सांगे ।
मज अनुभव आहे गे ।।

राम म्हणता तरे जाणता नेणता ।
हो का याति भलता कुळहीन ।।
राम म्हणता न लगे आणिक सायास ।
केले महादोष तेही जळती ।।
राम म्हणे तया नये जवळी भूत ।
कैचा यमदूत म्हणता राम ।।
राम म्हणता तरे भवसिंधुपार ।
चुके येर झार म्हणता राम ।।
तुका म्हणे हेचि सुखाचे साधन ।
सेवी अमृतपान एक भावे ।।

राम म्हणे वाट चाली । यज्ञ पाऊलापाऊली ।।
धन्य धन्य ते शरीर । तीर्थ व्रतांचे माहेर ।।
राम म्हणे करिता धंदा । सुखसमाधि त्या सदा ।।
राम म्हणे गासो ग्रासी । तोची जेविला उपवासी ।।
राम म्हणे भोगी-त्यागी । कर्म न लिंपे त्या अंगी ।।
ऐसा राम जपे नित्य । तुका म्हणे तो जीव मुक्त ।।

घोंगडीची रूपके (देहाची खोळ)
ठकिले काळा मारिली दडी । दिली कुडी टाकोनि ।।
पांघरलो बहु काळे । घोंगडे बळे सांडवले ।।
नये ऐसा लाग बरी परते दुरी लपाले ।।
तुका म्हणे आडसेवा । लाविला हेवा धांदली ।।

घोंगडियास घातली मिठी । सोडी साटी केली जीवे ।।
हा गे चोर धरा धांवा कोणी । घरात रहाटे चहु कोनी।।
नोळखवे म्यां धारिला हाती ।
देहा दिप माया लाविली वाती ।।
न पवे धावणें मारितो हाका । जनाचारी तुका नागवला ।।

तुकोबांच्या आरत्या
करुनी आरती आता ओवाळू श्रीपती ।। आजी पुरले
नवस । धन्य काळ हा दिवस ।। आजी पुरले नवस ।
धन्य काळ हा दिवस । पहा हो सकळा । पुण्यवंता
तुम्ही बाळा ।। तुका वाहे टाळी । होता सन्निध जवळी ।।

प्रसाद
पावला प्रसाद आता उठोनि जावे । आपुलाले श्रम कळे
येताती भावे ।। आता स्वामी सुखे निद्रा करा गोपाळा ।
पुरले मनोरथ जाता अपुलिया स्थळा ।। तुम्हांसी
जागवू आम्ही आपुलिया चाडा । शुभाशुभ कर्मे दोष
हरावया पीडा ।। तुका म्हणे दिले उच्छिष्टाचे भोजन।
नाही निवडले आम्हा आपणां भिन्न ||

पाहे प्रसादांची वाट । द्यावे धावोनिया ताट ।।
शेष घेऊनि जाईन | तुमचे झालिया भोजन ।।
झालो एक सवा । तुम्हा आडुनिया देवा ।।
तुम्हा म्हणे चित्त करुनी राहिलो निश्चिंत ।।

नटाचे अभंग (आरती)
ओवाळू आरती पंढरीराया ।।
सर्व भावे चरण आलो तुझीया पाया ।।
सर्व व्यापून कैसे रुप आकळ ।
तो हा गवळ्यांघरी झाला कृष्ण बाळ ।।
स्वरुप गुणातीत झाला अवतारधारी ।
तो हा पांडुरंग उभा विटेवरी ।।
भक्तीचीया काजा कैसा रुपासी आला ।
ब्रीदाचा तोडर चरणी मिरवला ।।
आरते आरती कैसी ओवाळिली ।
वाखाणिता किर्ती वाचा परतली ।।
भावभक्ती बळे होसी कृपाळू देवा ।
तुका म्हणे पांडुरंगा तुझ्या न कळती भावा ।।

(अनघा प्रकाशन दिवाळी अंक २०१६ मधून)