अमेरिकेतील ऋतुचक्र – भाग ६

ऑक्टोबरपासून थंडी वाढायला लागते. या सुमारास धुकं देखील खूप पडायला लागतं. धुक्याच्या आवरणातून जवळची झाडं तेवढी दिसत असतात; तर लांबच्या टेकड्या, झाडं धुक्यात गुरफटून गेलेली असतात. त्यातून दुरच्या झाडांचे नुसते शेंडेच दिसत असतात. आसपासच्या दर्‍यांतून धुक्याच्या लाटा उठत येतात. एखादा तलम दुपट्टा वार्‍यावर तरंगत जावा तसं धुकं वार्‍यावर लहरत जातं. फॉल मधल्या धुक्याची मजा काही औरच असते. टेकड्या, डोंगरांची होळी रंगात आलेली असते. एखादं नाटक सुरू व्हायच्या आधी रंगमंच पडद्याने झाकलेला असावा तसे धुक्याने डोंगर झाकलेले असतात. मग एखाद्या वळणावर गाडी वळते आणि धुक्याचा पडदा सारून आपली रंगलेली डोकी दाखवत डोंगर अचानक समोर येतात.

रस्त्यांच्या बाजूच्या फुलांचा बहर ओसरत जात असतो. रंगांची वेडी उधळण आता आटोपती घेतली जात असते. गवत पिवळं पडत असतं. शेतातल्या मक्याची कापणी होऊन गेलेली असते आणि शेतामधे आता नुसते खुंट राहिलेले असतात. मक्याशिवाय काही शेतांमधे भाजीपाला देखील तयार झालेला असतो. या हंगामात लाल भोपळा खूप येतो. शेतांत मधे मधे पसरलेले त्यांचे वेल आणि शेंदरी रंगाचे तयार झालेले भोपळे दिसत असतात.

कधी तरी फॉल सिझनमधे पाऊस पडतो. आधीचेच स्वच्छ रस्ते आणखी चकचकीत होऊन जातात. सुकलेली पानं रस्त्याच्या कडेला लोटली जाऊन पावसाने चप्प होऊन रस्त्याच्या किनारी बनून रहातात. धुक्याच्या आणि लोंबत्या ढगांच्या तलम वस्त्रातून रंगीत झाडं लंपंडाव खेळत असतात. पावसामुळे झाडांचे बुंधे आणि फांद्या काळसर ओल्या झालेल्या असतात. त्यांच्या पार्श्वभूमीवर झाडावरची उरली सुरली रंगीत पानं तग धरून वार्‍यावर फडफडत असतात. दाटी वाटीने उभ्या असलेल्या त्या रंगीबेरंगी झाडांमुळे टेकड्या म्हणजे जणू महाकाय Flower arrangements झालेल्या असतात.

बर्‍याचदा सस्कुहाना नदीच्या वरच्या अंगाने गाडी चालवताना नदी धुक्याच्या शालीत लपेटून गेलेली दिसते. नदीच्या अल्ल्याडची झाडं नि:शब्दपणे उभी असतात. पल्ल्याडचा काठ आणि त्यावरची झाडी धुक्यात धुसरशी दिसत असते. पल्ल्याडच्या काठावरच्या झाडांची स्वतंत्र आकृती नाहीशी झालेली असते, आणि एक लांबच लांब बाह्याकृती (silhouette) मात्र अंधुकशी दिसत असते.

ऑक्टोबर पासून सुरू झालेली थंडी नोव्हेंबर – डिसेंबर पर्यंत चांगलीच वाढलेली असते. सूचिपर्णी वृक्ष सोडले तर इतर झाडांवर पानांचं नामोनिशाण राहिलेलं नसतं. झाडांचे बुंधे, फांद्या, झुडपांच्या बारीक काटक्या, खालचं गवत, सगळं शुष्क होऊन गेलेलं असतं. हिरव्या रंगाचा एकछत्री अंमल संपुष्टात आलेला असतो. एखाद्या कार्यक्रमाचा grand finale मोठ्या झोकात करावा तसं ह्या फॉल सिझनमध्ये एक नेत्रदीपक रंगायतन साजरं करून पानं निपचित धुळीत पडलेली असतात. ‘मातीवर चढणे एक नवा थर अंती…’, याची वर्षामागून वर्ष प्रचिती येत रहाते. सगळीकडे करड्या, तपकिरी रंगाचं एकसुरी साम्राज्य पसरलेलं असतं. डोंगरांवर, टेकड्यांवर पर्णरहित झाडांची आणि हिरव्या सूचिपर्णी वृक्षांची सरमिसळ नजरेत भरत असते. ह्या पर्णरहित वृक्षांच्या पार्श्वभूमीवर, ते हिरवेगार सूचिपर्णी वृक्ष अधिकच उठून दिसत असतात. जणू एखाद्या युद्धभूमीवर, पराभूत नि:शस्त्र घायाळ सेनेमधून, दिमाखदार शिरस्त्राणे घातलेल्या विजयी सेनेच्या सैनिकांचा उत्साहाने वावर चालला असावा, तसं दृश्य दिसत असतं.

नाटकाचा हसता खेळता रंगीबेरंगी अंक आता संपलेला असतो. पुढचा हिवाळ्याचा अंक, एक लांबच लांब, एकसुरी, प्रौढ आणि गंभीर असणार असतो. तपकिरी करड्या पडद्याकडे बघत, संपलेल्या अंकाच्या सुखद आठवणी मनात घोळवत, पुढच्या अंकाची वाट बघत बसावं, तसा हा मधला काही आठवड्यांचा काळ असतो.