व्यवहार

आईला काय भुगा केलाय ह्या दारुड्यानी डोक्याचा !! राघवच्या मनात आले , त्या म्हाद्याला यथेच्छ बुकलून काढावे असे त्याला वाटू लागले . मनातल्या मनात राघवने खूप दात ओठ खाल्ले पण प्रत्यक्षात तो मूग गिळून गप बसला होता . खरं तर व्यवहाराचे सगळे पैसे देऊन झाले होते , पण म्हाद्या काही ऐकायला तयार नव्हता . आता याला कसे समजवावे , रघु ची मतिकुंठित झाली होती . शेवटी राजूच जरा शेवटचा प्रयत्न म्हणून म्हाद्या शी बोलत होता . तोवर राघव बाजूला बसून दम खात होता .

एकूण प्रकरण अशी पलटी खाईल असे त्यालाच काय प्रत्यक्ष म्हादूच्या लेकाला देखील वाटले नव्हते . गेल्या 2-3 महिन्यातल्या या गोष्टी शेवटी अशा रीतीने वळण घेतील ? काय म्हणावे याला ? दीड दमडीचा हा दारुडा ! स्वतःची काही पत नाही केवळ सात बाऱ्यावर नाव आहे म्हणून याचे पाय धरायचे ? धंदा सोडून काय भलतंच लचांड हे ?
3 महिन्यांपूर्वी नव्या फॅक्टरी ला जागा पाहिजे म्हणून , राघवने जागा बघितली . त्याच्याच फॅक्टरीतल्या लेबरच्या गावच्या एका राजुचा हा एक प्लॉट होता , त्यालाही विकायचा होता. किमतींविषयी बोलणं होऊन फारशी झिग झिग न होता किंमत ठरली . तेव्हडे पैसे गोळा करायला राघव ला 2 महिने लागले , आजचा व्यवहार ठरला .

जमीन राजुच्या वडलाच्या – म्हाद्याच्या नावावर होती. पण त्यात काही अडचण नव्हती . तसाही म्हाद्या काही काम धंदा करायच्या लायकीचा नव्हता . दारू पिऊन पडले राहायचे एवढं एकच तो करायचा . त्यामुळे व्यवहाराच्या दिवशी त्याला आणले कि काम झाले , राजुला त्यात काहीच प्रॉब्लेम दिसत नव्हता. त्याने तसे आपल्या वड …. बापाला सांगितले होते . “17 तारखेला तालुक्याच्या गावी जायचया , सही करायचिया , त्या दिवशी प्याचं न्हाई , शान्या माणसावानी जाऊन सही कराची . आपल्याले पैसं मिळालया , तिथं तमाशा कराचा न्हाई.” म्हाद्याने शान्या माणसावानी मान डोलावली होती .
राघवने राजुला 45 लाख रुपये एकरकमी दिले होते . तेही बापासमोर !! त्यावेळीही राजू पैसे ठेवायला आत गेला तशी म्हाद्या बेशरम सारखं बोलला होता , “ते तुम्ही त्याला दिले ….मलाबी वाईच च्या पान्याला थोडं …… हीहीहीही ……….”. वास्तविक राजू ला म्हणजे म्हाद्यालाच पैसे मिळाले होते . एव्हढा व्यवहार बापाला झेपला नस्ता म्हणून बापाच्या वतीनं राजुने तो केला होता, इतकंच .

पण व्यवहार होईतो याला खुश ठेवावे असे वाटल्याने किंवा कीव आल्यामुळे राघवने त्याच्या हातावर 2000/- रुपये टेकवले . दारुड्याला काय , फुकटचे मिळाले , तो तेव्हढ्यावरही खुश झाला .

आज व्यवहार म्हणून , कालच राघवने सगळी कागदपत्र तयार ठेवली होती , वकीलाशी बोलणे झाले होते , त्याला आठवण केली , तोही तयार होता . शेवटचे काही थोडे पैसे बाकी ठेवले होते , इकडे सही झाली कि लगेच तेव्हढ्या पैशाचा चेक देणार . कितीही नाही म्हंटले तरी सकाळपासून तो जरा बेचैन नाही , पण सतर्क होता . डोक्यात हा फक्त व्यवहार होता , दुसरे सगळे issues फोकस च्या बाहेर होते .

ठरल्याप्रमाणे राघव regitrar च्या ऑफिस मध्ये पोचला , 10 मिनिटात वकीलही आला. राजुला पोहचायला थोडा वेळ होता . राघव मुंबईहून 2 तास गाडी चालवत आला होता . तो जरा फ्रेश झाला , पाणी , चहा पिऊन त्याला तरतरी आली . त्यानं पुनः एकदा सगळे दस्त तपासले . व्यवस्थित होते . PAN . आधार कार्ड जागेवर होते. राजू आला तशी राघवची नजर त्याच्या मागे पुढे घुटमळत होती , म्हाद्या आलाय ना ? डोळ्यांनी एकदा खात्री करायची होती . तो कुठे दिसला नाही . त्याने राजुला विचारले तसे राजुने कोपऱ्यात खूण केली . म्हाद्या आधीच येऊन बाकावरची कडेची सीट पकडून बसला होता . तो दिसायला इतका चिरकुट होता कि कधी येऊन बसला ते राघवला कळले पण नव्हते . त्याने मनातच हुश्श केले. महाशय शुद्धीत दिसतात, का नाही ? शांतपणे जमिनीकडे टक लावून बसलेल्या म्हाद्याला पाहून त्याने अंदाज लावायचा प्रयत्न केला .

आपला नंबर कधी येतो त्याची तो चौकशी करून आला , अजून मध्ये 3-4 नंबर होते त्यामुळे वाट बघत बसला राहिला . मधेच म्हाद्याची नजर वर गेल्यावर , काय बाबा बराय ना ? त्याने विचारले . म्हाद्याने मान हलवली तसे गडी tight आहे हे राघव च्या लक्षात आले .

शेवटी एकदाचा राघव च्या registry चा नंबर आला . राघव , त्याचा वकील , राजू व म्हाद्या Ragistrar च्या ऑफिस मध्ये जाऊ लागले , तसे म्हाद्याची स्थिती राघव च्या लक्षात आली . राजुने कितीही समजावले तरीही म्हाद्या नुसता पिऊन आला नव्हता तर त्याचं विमान पार ढगाच्या वरून उडत होतं . तो जेमतेम पावलं टाकत होता , अधांतरी तरंगल्यासारखे चालत होता .ते बघून राघवच्या डोक्यात सणक गेली , पण जाऊदे एव्हढी सही अंगठा झाले कि झाले , आपल्याला कायकरायचेय असे म्हणत तो गप राहिला . रेजिस्ट्रार गावाच्या पद्धतीप्रमाणे सगळे डिटेल्स मोठ्याने वाचू लागला . ते ऐकून लिहून देणार व लिहून घेणार यांनी मौखिक मान्यता दिली कि सह्या करण्याचे काम होते . नंतर सरकारी नोंदी झाल्या कि काम झाले . खरेदीखताची प्रत मग काही दिवसांनी मिळते . रेजिस्ट्रार वाचू लागला , “लिहून देणार – महादेव भीमा भोईर राहणार ……………”राजू हा हा म्हणत होता. रेजिस्ट्रार म्हणाला , महादेव भोईर कोण आहेत ? तसा राजुने म्हाद्याचा हात वर केला , “हां हे आहेत ” . ” मग त्यांनी बोलायचं , त्यांना बोलू द्या ” राजू गप झाला , “बोल कि बा ” हळूच त्याला म्हणाला . तसा म्हाद्या बरळला -“हां हां बराबर “. ” लिहून घेणार राघव सीताराम दळवी राहणार …………..” लिहून घेणारने आपले तपशील ऐकून कन्फर्म केले . registrar गावाच्या पद्धतीप्रमाणे चालू होता – “श्री महादेव भोईर यांनी श्री राघव दळवी यांना आपली जमीन 50 लाखाच्या वायद्याने विकण्याचे मान्य केले आहे . श्री राघव दळवी यांनी व्यवहाराची पूर्ण रक्कम दिली आहे का ? ” राघव बोलला , ” साहेब 45 लाखाची रक्कम मागेच दिली होती , बाकी आज दिली ” रेजिस्ट्रार पुढे बोलला , ” महादेव भोईर , 50 लाख रुपये मिळाले हे आपल्याला कबुल आहे ? ” म्हाद्या जेमतेम भिंतीचा टेकू घेऊन उभा होता , त्यानं हो मिळाले म्हणणे अपेक्षित होते , पण तो काही बोलायला तयार नव्हता , इकडे तिकडे बघत होता . “बा बोल कि , मिळाले न्हवं पैसे ? ” म्हाद्यानं उगाच कान खाजवला . राजू अधिकाऱ्याला म्हणाला , “आवो मी मुलगा हाय त्याचा , मिळाले आम्हाला पैसे “. ” अहो ते ठीक आहे , पण तसं महादेव भोईरांनी म्हणाय पाहिज ना , तुम्ही म्हणून कसं चालेल ? जमिन कुणाच्या नावावर आहे ? ” असे ऐकल्यावर राजू जरा वरमला . बाप काय माज करतोय त्याच्या लक्षात येईना . एक तर नको सांगितलं तरी म्हाद्या पिऊन तर्रर्र होऊन आल्यामुळे त्याच्या डोक्यात फुफाटा पेटला होता . शेवटी तो म्हाद्याला हलवून म्हणाला , “बा हा म्हन” . म्हाद्या काही हा म्हणना . राघव : “अहो त्या दिवशी आणून दिले ना तुम्हाला पैसे ? तुमच्या मुलाने ठेवले बघा , विसरले का ? ”
म्हाद्या नुसताच समोर बघत होता , थंड नजरेनी !! हा मुद्दाम करतोय का ह्याला खूपच चढलीये , त्यामुळे काहीच कळत नाहीये ? राघव बुचकळ्यात पडला , असा काही प्रसंग घडेल त्याच्या स्वप्नातही नव्हते . पण दारूच्या नशेत असला तरी आपला बाप स्वतःचा इरसाल पणा सोडत नाहीये हे राजुच्या लक्षात आले होते . राघव सारखा आपल्या मैतराचा boss , भला माणूस . सरळ येव्हार करतोय अन बा काय उगाच इज्जत घालवतोय . !! त्याने पुन्हा बापाला हलवले , ” बा आपल्याला पैसं मिळालं , आता सांग सायबाला आन सही कर ” तरी म्हाद्या ढिम्म !! त्याने एका हाताचे 5 बोटं पसरून अधिकाऱ्याला दाखवले आणि बोलला , “राह्यलं “. आधी राघवच्या लक्षातच आले नाही, पण अधिकारी बोलला , ” काय ? राह्यलं ? किती राह्यलं ? ” म्हाद्या पुन्हा गप ! नुसते 5 बोटं दाखवत राहिला जेमतेम डोलत . “किती ? पाच लाख ? ” म्हाद्या गप . इकडे राघव चे BP वाढू लागले . सरळ सरळ खोटं बोलतोय हा दारुडा ! आईला काय भुगा केलाय ह्या दारुड्यानी डोक्याचा !! राघवच्या मनात आले , त्याला यथेच्छ बुकलून काढावे असे त्याला वाटू लागले . मनातल्या मनात खूप दात ओठ खाल्ले पण प्रत्यक्षात तो मूग गिळून गप बसला होता . खरं तर व्यवहाराचे सगळे पैसे देऊन झाले होते , पण म्हाद्या काही ऐकायला तयार नव्हता . आता याला कसे समजवावे , रघु ची मातिकुंठित zali होती . शेवटी राजूच जरा शेवटचा प्रयत्न म्हणून म्हाद्या शी बोलत होता . तोवर राघव बाजूला बसून दम खात होता .

दारूच्या नशेत म्हाद्या सारखा सारखा फक्त पाच बोटं दाखवून राह्यले म्हणत होता . अजून सगळ्या सह्या व्हायच्या होत्या , बाहेर गर्दी जमा होऊ लागली होती . ऐनवेळी केवळ पाच बोटे दाखवून हा इरसाल म्हातारा , दारुड्या कुठचा , नसती नाटकं करत होता . अजूनही त्याच्या पाच बोटांचा अर्थ लागला नव्हता . आईला पाच काय ? काय म्हणायचंय काय याला ? पाच लाख ? पाच हजार , कि पाच शे ? काय? अधिकाऱ्याला थोडं लक्षात आले होते पण दोन्ही पार्टीनी होकार भरल्याशिवाय व्यवहार होत नसे .त्यामुळे तो अजूनही त्या प्रयत्नात होता .

थोड्य वेळाने न राहवून राघव पुन्हा टेबलापाशी गेला, मध्यंतरीच्या काळात मॅटर काहीच पुढे गेले नव्हते . “5 हजार?” म्हाद्या गप . आता राजुही चिडला ! ” बा काय नाटक करायला ? बोल कि सरळ ? ” त्यानं जोरात बापाच्या पाठीत थाप मारली , अन काय ! म्हाद्या खालीच पडला धाडकन ! अरे बाप रे ! गचकला का काय ? राघवच्या छातीत धस्स झाले ! त्याने घाबरून राजुकडे पहिले . राजू रागाने , घामाघूम चेहऱ्याने खाली पडलेल्या बापाकडे पाहात होता.

एव्हाना या पार्टीला फारच वेळ लागतोय असे बघून थांबलेली इतर मंडळी इकडे तिकडे पांगली होती . ऑफिसचा बराच स्टाफ जेवायच्या सुट्टीत जेवायला बाहेर गेला होता. रेजिस्ट्रार, वकील , राघव आणि राजू म्हादूच्या वर्तनाला पार कंटाळून गेले होते . सगळ्यांच्याच पोटात कावळे कोकलत होते . राघवला कशाचेच भान नव्हते . हा म्हातारा इथे गचकला तर भलताच प्रॉब्लेम होऊन बसेल . सगळा व्यवहार पुढे जाणार , आणखी किती दिवस लागतील , फॅक्टरी सुरु करायाच्या बाकीच्या हालचाली कधी करणार ! आणि पैसे घेऊन राजू पळून गेला तर ?त्याला तो विचारही नकोस झाला .

त्याला राजूचाच राग आला ! कशाला मारायचं थेरड्याला पाठीत ? तो राजुला म्हणाला, ” अहो कशाला तुम्ही पण ? भलतंच व्हायचं काही !!” ‘ते भलतंच ‘ , घडलंय आधीच अशी खूप भीती त्याला वाटत होती . ” मरायचा न्हाय तो इतक्या लवकर ” राजू बोलला .

आता काय ? अश्या अर्थाने राघव अधिकाऱ्याकडे बघू लागला . अधिकारी शांतपणे विचार करत होता . राजू त्याच्याच गावचा होता . म्हातारा इरसाल आहे , पैसे राहिले असते तर तो इथपर्यंत आलाच नसता , हे त्याला माहित होते . व्यवहाराचे पैसे पूर्ण दिल्या गेले आहेत याची त्याला खात्री झाली .

त्याने इकडे तिकडे बघितले , टेबलची उंची आणि म्हाद्याच्या हाताची लांबी यांचा त्याने अंदाज घेतला . हळू आवाजात तो राजूशी काहीतरी बोलला . मग त्याने राघवच्या सह्या करून घेतल्या . राघवच्या मनात खूप धाकधूक होती . म्हाद्याच्या सह्या अजून झाल्या नव्हत्या . आपण सही करून टाकली आहे . पैसेही गेले , जमीनही गेली असं तर होणार नाही ? हा रेजिस्ट्रार राजूच्याच गावाचा आहे . या तिघांचे आधी काही ठरलेय का ? हे सगळे नाटक आहे का ? तो बराच टेन्शन मध्ये आला . वकिला लाशी धड उघडपणे बोलताही येईना . आपणच सही करायला नाही म्हणायला हवे होते का ? त्याला काहीच कळेनासे झाले . राजू व अधिकारी दोघेही बऱ्यापैकी शांत वाटत होते . राघवाचे डोके बंद पडले होते . “आता कसे करायचे?” त्याला त्या regitrar ला विचारायचे होत पण तोंडातून पुटपुटल्या सारखा आवाज निघाला . रेजिस्ट्रार ने नुसतेच त्याच्याकडे बघितले.

मग तो registrar आत निघून जातोय का काय असे वाटू लागले पण फेरी मारून तो टेबलच्या या बाजूने आला . त्याने रजिस्टर उचलले , इंक पॅड उचलले , खाली बसून म्हाद्याचा अंगठा शाईत बुडवला आणि पटापट 3-4 ठिकाणी उमटवला . हवे तिथे सगळीकडे शिक्के आले. त्याने म्हाद्याला लगेच तिथून घेऊन जायला सांगितले . व्यवहार पूर्ण झाला .

सौ रीटा खांडेकर
06.12.2023