मास्टर विनायक

मास्टर विनायक यांचे विनायक दामोदर कर्नाटकी हे पुर्ण नाव. त्यांचा जन्म १९ जानेवारी १९०६ रोजी झाला. मराठी सामाजिक बोलपटांचे आद्य प्रवर्तक’ असं त्यांना गौरवानं म्हटलं जातं.

धार्मिक कथा, करमणूक, साहस वगैरे कल्पनारम्य विश्वातून मराठी बोलपटांना अर्थपूर्ण करण्याचं मोठंच कार्य मा. विनायकांनी केलं. फक्त अभिनयासाठीच त्यांनी परिश्रम घेतले नाहीत, तर दिग्दर्शन व निर्मितीचंही महत्त्वाचं योगदान केलेलं आहे.

गंभीर, सामाजिक समस्यांना स्पर्श करणारे आणि कारुण्याने ओंथबलेले माझे बाळ, छाया यासारखे चित्रपट अतिशय भावनिक स्तरावर हाताळले तर ब्रह्मचारी, सरकारी पाहुणे यासारख्या चित्रपटांची निर्मिती करून विनोदप्रधान चित्रपटांद्वारा रसिकांना मनमुराद हसवले.

करूण आणि हास्य या परस्परविरोधी असलेल्या दोन्ही भावनांना स्वतःची पकड असलेला दिग्दर्शक या नात्याने भारतीय चित्रपटसृष्टीत त्यांचे स्थान एकमेवाद्वितीय आहे. उपहास, विडंबन, उपरोध, विनोद आणि विनोदी कोट्या या सगळ्यांचा उपयोग करून त्यांनी उत्कृष्ट आणि दर्जेदार चित्रपटांची निर्मिती केली. मराठी रंगभूमीवर खाडिलकर, गडकरी, वरेरकर, देवल यांनी विविध प्रयोग करून एक नावीन्य निर्माण केले होते. त्या नावीन्यपूर्ण गोष्टींचा विनायकरावांनी आपल्या चित्रपटांमध्ये सहज समावेश करून घेतला. त्यांनी अनेक चित्रपटातून स्वतः भूमिका केल्या. चित्रपटसृष्टीतील अभिनेत्री बेबी नंदा ह्या मास्टर विनायक यांच्या कन्या होत.

मायामच्छिंद्र, डॉ. कोटणीस की अमर कहानी, माझे बाळ, अमृत, संगम, अर्धांगी, घर की रानी, लंपडाव, ब्रँडी की बोतल, ब्रह्मचारी, ज्वाला, धर्मवीर, छाया, भिकारन, निगाहए नफरत, विलासी विश्व, आकाशवाणी, सैरंध्री, सिहगड, अयोध्येचा राजा, जलती निशानीहे त्यांचे गाजलेले चित्रपट. मास्टर विनायक यांचे १९ ऑगस्ट १९४७ रोजी निधन झाले.

संजीव वेलणकर पुणे.
संदर्भ.वेबदुनीया