लबाड पुरूष

प्रतिभा आणि विजयच्या भेटीगाठी वाढल्या होत्या. त्यामुळे सहाजिकच त्यांच्यातील संवादही वाढला होता. तो संवाद आता फक्त व्यक्तिगत पातळीपुरता मर्यादीत न राहता सामाजिक जाणिवेपर्यत पोहोचला होता. प्रतिभानं शेवटी एक दिवस हिंमत करून बरेच दिवस तिच्या मनात घोळणारा प्रश्न विजयला विचारलाच की त्याच्यावर जिवापाड प्रेम करणारी कोणी भेटलीच नाही? की तुला प्रेमविवाहच करायचा होता ? की तुझा विवाह्संस्थेवर विश्वासच नाही म्हणून तू आतापर्यत अविवाहीत राहिलास ? त्यावर विजय म्हणाला,’’ मी आता पर्यत अविवाहीत राहण्याच हेच कारण होत की माझा विवाह्संस्थेवर विश्वास नाही. इतर व्यक्तिंना जशी विवाह ही त्यांच्या आयुष्यातील महत्वाची आणि अविस्मरणीय घटना वाटते तशी ती मला वाटत नाही. विवाह ही माझी गरज नाहीच ती माझ्या सभोतालच्या समाजान माझ्यावर लादलेली गरज आहे. मी विवाहाकडे जरा जास्तच डोळ्सपणे पाहतो तू माझ्या आयुष्यात आल्यामुळे तुझा आणि माझा विवाह झाल्यामुळे माझ्या आयुष्यात फार काही बदल होईल अस मला नाही वाटत माझ्या जीवनात मी माझ्या सभोवतालच्या व्यक्तींकडे तटस्थपणे पाहतो आणि स्वतःला त्यांच्यापासून तटस्थ ठेवतो. लग्नानंतर एका स्त्री अथवा पुरूषाच्या मनात आपल्या जोडीदाराबद्दल नसलेले प्रेम जाग होत हा निव्वल कल्पनाविलास आहे. शरीर सुख मिळविण्यासाठी अथवा त्यातून मिळणारा आनंद मिळविण्यासाठी केलेली ती क्षणिक तडजोड असते. विजय हे तू आता जे काही म्हणालास ते तू उदाहराणासह स्पष्ट करू शकतोस ? त्यावर विजय म्ह्णाला,’’ प्रतिभा मी तुझ्याशी विवाह करेन, आपण एकत्र राहू, समाजात तू माझी पत्नी म्हणून अभिमानाने मिरव तुझे सर्व छंद जोपासण्याची मी तुला मुभा देईन, नवरा म्हणून मी तुझ्यावर कोणताच अधिकार गाजविणार नाही. पण तुझ्याकडून मला मिळणार शरीरसुख मला नकोय, आपण पती पत्नी असतानाही आपले कधीही शरीरसंबंध येणार नसतील तर फक्त माझ्यावरील प्रेमापोटी तू माझ्याशी लग्न करशिल ? प्रतिभा क्षणभर शांत झाली. प्रतिभा तुला असं तर वाटत नाही ना की मी नपुंसक आहे ? जर तुला असं वाटू शकत असेल तर समाजाला का वाटणार नाही ? म्ह्णून मला माझ्यासाठी नाही तर समाजासाठी विवाह करावा लागेल कदाचित विवाह ही माझी गरज नाही. माझ्या आयुष्यात कित्येक सुंदर मुली आल्या होत्या ज्या तुझ्यापेक्षाही सुंदर होत्या पण ! त्यापैकी एकीचाही मी स्वतःहून साधा हातही पकडला नाही. ज्यांच्या आयुष्यात करण्यासारख काही नसत ते प्रेम करतात. आपला वंश चालविण्यासाठी कोणी तरी असाव म्हातारपणी कोणाचा तरी आधार असावा आपल्या आजारपणात आपली काळ्जी वाहणार कोणी तरी असाव हे सर्व विवाहसंस्थेच समर्थन करण्याचे बहाणे आहेत. लग्नानंतर पंधरा वर्षात त्याच्या पाच पोरांना जन्माला घालणारी त्यांच्या कुटूंबाचा रहाट गाडा चालावा म्हणून घरकाम करून त्याचं आणि त्याच्या पोरांच पोट भरणार्याा बायकोवर तिचा नवरा तिच्या चारित्र्यावरून संशय घेत असेल आणि तिला तिच्याच पैशाची दारू ढोसून गुरांना बदडवतात तसं बदडवत असेल त्यांच्या प्रेम विवाहाला अर्थच काय ? प्रेमविवाह करून त्याच्या दोन मुलांना जन्म दिल्यानंतर दहा वर्षांनी एखाद्या स्त्रीच दुसर्याा एखाद्या तरूणासोबत प्रेमप्रकरण सुरू होत असेल तर त्याला काय म्हणावं ? आज करोडो लोकं विवाह करतात पण विवाह मानतात किती ? या प्रश्नाच उत्तर न शोधलेलच बर ! स्पष्ट सांगायच तर मी तुझ्या आणि तू माझ्या प्रेमात पडावं अस आपल्यात काहीच घडल नाही. आपण एकमेकांकडे आकर्षित ही नाही तर आपण एकमेकांपासून प्रभावित झालोय ! माझ्यामुळे प्रभावित झालेल्या मुलींची संख्या कमीत – कमी हजार असेल माझ्याकडे आकर्षित झालेल्या मुलींची संख्या शंभरच्या आसपास असेल आणि माझ्या प्रेमात पडलेल्या मुलींची संख्या वीस-एक, त्यातील मला आवडणार्याझ दहा – एक आणि जिच्यावर मी प्रेम केलं अशी एकच कविता ! कारण तिच्यासाठी मी माझ्या आयुष्यातील सर्वात मौल्यवान वेळ खर्च केला. प्रतिभा आता तुला प्रश्न पडला असेल मग तुझ्यासाठी काय शिल्लक राहीलंय ? तुझ्यासाठी शिल्लक राहिलाय माझा प्रकाश, माझा सह्वास, माझे विचार आणि त्या विचारातून मिळणारी प्रेरणा जी तुला असामान्य ठरवेल . ज्या दिवशी तू माझ्याशी विवाह कराण्याचा निर्णय घेतलास त्याच दिवशी सुरू झाला तुझा प्रवास सामान्यतेकडून असामान्यतेकडे ! प्रतिभा तू स्वतःकडे माझी पत्नी म्हणून पाहू नकोस स्वतःला ओळख ! स्वतःची ओळ्ख निर्माण करण्याचा प्रयत्न कर स्वतःच अस्तीत्व स्वतःला जाणवू दे ! जगाकडे जगापासून तटस्थ राहून पाहायला शिक ! तस केलस तरच तुला जीवनात कित्येकांना न उलगडलेली कोडी उलगडायला सुरूवात होईल. तू स्त्री आहेस या पेक्षा तू एक जीव आहेस या दृष्टीने पाहायला सुरूवात कर ! तुझं अस्तित्व या जगात किती आहे हे जाणण्याचा प्रयत्न कर ! या जगात जन्माला आलेली काही लोक करोडो वर्षे जरी जगली तरी त्यांच्या अस्तित्वाची कोणी दखल घेईलच याची खात्री देता येत नाही. या जगात कही लोकं असे ही असतात की ते जन्माला आल्या आल्या त्यांच्या जन्माची दखल जगाला घ्यायला भाग पाडतात. आपल्या लग्नानंतर जर आपल्याला मुलं नाही झाली तर ! काही वर्षानी आपल्याला आपण लग्न करून काही उपयोगच नाही असही वाटायला लागेल. पण असं वाटण हाच सर्वांत मोठा मुर्खपणा आहे. विवाह हा फक्त मुलं व्हावीत वंश चालावा म्हणून केला जातो मृत्युनंतर मोक्ष मिळावा म्हणून केला जातो सार थोटांड आहे. माणूस वगळ्ता इतर प्राणी कोठे विवाह करतात ? त्यांच्या अस्तित्वावर जगण्यावर कोठे प्रश्न चिन्ह निर्माण झालय ? आता कोणी म्हणेल हाच तर फरक आहे माणसात आणि प्राण्यात ! माणूस हा ही शेवटी प्राणीच प्राण्याचा माणूस म्हणून व्हायला हाजारो वर्षे लागली म्हणून माणसातील प्राणी संपूर्णपणे नष्ट झालाय तो अधून मधून जागा होतोच की ! उलट बहुदा प्राण्यांमध्ये नसलेले समलिंगी सबंधा सारखे प्रकार फक्त माणसातच आढळ्त असावेत. काही संशोधक याला नैसर्गिक मानतात. निसर्गाकडे फक्त माणसासाठी वेगळे नियम असावेत कदाचित ! म माणसांचीच संख्या भरमसाठ वाढली, इतर प्रण्यांची का वाढली नाही ? कारण इतर प्राण्यांची नाडी निसर्गाने स्वतःकडे ठेवली आणि मानवाने निसर्गालाच आपला गुलाम करण्याचा प्रयत्न केला ज्यामुळे माणसाच जीवन असंतुलीत झालं. जे आता संतुलीत होणं केवळ अशक्य आहे. या सर्वाला कळत नकळ्त विवाह संस्थाच कारणीभूत आहे. विजयच हे सार तत्वज्ञान प्रतिभाच्या डोक्यासवरून जातं होतं पण त्या क्षणी ते ऐकण्या खेरीज तिच्याकडे दुसरा पर्याय नसावा कदाचित ! एके दिवशी नेहमीसारखीच प्रतिभा विजयला भेटायला त्याच्या कार्यालयात गेली. बिनाहाताचा टी -शर्ट टाईट फिट जीन्स तोंडाला मेकप थापलेला गालाला लाली ओठांना लाल लिपस्टीक, पायात उंच टाचांचे सॅन्डल तिचा विजयसह आज देवळात जाण्याचा विचार होता. तिला वाटत होत तिच हे मादक रूप पाहून विजय खूश होईल पण झाल उलटच तिच हे ध्यान पाहून विजयच्या रागाचा पारा चढला त्याचे डोळेही किंचित लाल झाले. रागाच्या भरात तो तिला म्हणाला, ’’तू जशी आलीस तशीच्या तशी माघारी घरी जा आणि पुन्हा असा पोषाख घालून माझ्या कार्यालयात पाऊल ठेवू नकोस तुला काय वाटलं तुला या अशा पोषाखात पाहुन मी खुश होईन ! गैरसमज आहे तुझा तो आताच दूर कर माझ्या पत्नीनं कशा प्रकारचा पोषाख परिधान करायचा हे मीच ठरविणार ! साडी आणि पंजाबी सलवार कमीज या व्यतिरिक्त इतर कोणत्याही प्रकारचे पोषाख तुला परिधान करता येणार नाहीत आणि तेही बिनाहाताचे नकोत ! स्त्रियांचा पोषाख पाहून सर्वसामान्य तरूण आकर्षित होतं असतिल मी नाही . स्त्रियांचा जन्म फक्त पुरूषांना आकर्षित करण्यासाठी झालाय हे मला मान्यच नाही. स्त्री म्ह्णजे पुरूषांच्या आकर्षणाचा विषय आकर्षणाचा केंद्रबिंदू हे पुरूषांच्या मनावर त्यांच्या लहानपणापासून बिंबवले जाते. नटायला मुरडायला सुंदर दिसायला मुलींना लहानपणापासूनच शिकवलं जातं. का तर त्या पुरूषांसाठी आकर्षक ठराव्यात! सध्याच्या जाहिरातीत पुरूषांच्या तुलनेत स्त्रियांच्या सुंदर दिसण्याचा जो भरमसाठ वापर करून घेतला जातो तो यामुळेच! म्हणून कदाचित आजची शिक्षित उच्चशिक्षित स्त्रियाही नटण्या – मुरडण्यात रमलेल्या दिसतात. ज्यांच प्रतिनिधीत्व आजच्या वेगवेगळ्या चॅनेलवरच्या डेली सोप ( दैनदीन मालिका ) करताना दिसतात. तुझा होणारा नवरा म्हणून मी तू असा पोषाख परीधान केलेला असताना तुझ्यासोबत बाहेर फिरायला येऊ शकत नाही. तुझा फक्त प्रियकर असतो तर आलोही असतो कदाचित! त्यावर काहीच न बोलता पाणावलेल्या डोळ्यांनी प्रतिभा निघून गेल्यावर विजय स्वतःशीच म्हणाला आमच्या आईला आंम्ही साडी व्यतिरिक्त इतर कोणत्याही पोषाखात कधी पाहिल नाही आमच्या पत्नीतही आंम्हाला आमच्या आईचच प्रतिबिंब पाहायला आवडेल! स्वतःसाठी तर सारेच जगतात खरा माणूस तो जो इतरांसाठी जगतो…इतक्यात विजयचा फोन खणखणला…पलिकडून प्रतिभा म्ह्णाली पोषाखाबाबतच्या तुझ्या अटी मला मान्य नसतील तर…तू काय कराशिल ? त्यावर विजय तिला म्हणाला मी काय करेन हे तुला सांगायची गरज नाही तुला जे वाटतय तेच मी करेन ! त्यावर प्रतिभा कहीच म्हणाली नाही एक दोन तासानंतर सुंदर पंजाबी ड्रेस घालून ती विजयला पुन्हा त्याच्या कार्यालयात भेटायला आली. तिचं ते तेंव्हाच सुंदर रूप पाहून विजय मनापासून खुष झाला. काही ही न बोलता तिच्यासह कार्यालयाच्या बाहेर पडला आणि थोड्याच अंतरावर असलेल्या साईबाबांच्या मंदिरात गेला साईबाबांच दर्शन वगैरे झाल्यावर ते दोघं तेथेच मंदिरात थोडावेळ शांत बसले. दोघं मंदिरातून बाहेर येताच एका भिकार्याैने त्यांच्याकडे भिक्षा मागितली विजयनं खिशातील द्हा रूपयाची नोट काढून त्याला दिली त्या भिकार्यााने विजय आणि प्रतिभाला आर्शिवाद दिला. विजयच्या या कृतिचा प्रतिभाला राग आला. नराहून ती विजयला म्हणाली, स्वतःसाठी एक पैसाही खर्च न करणारा तू त्या भिकार्यााला दहा रूपये भिक्षा कशी काय देवू शकतोस ? त्यावर विजय म्हणाला,’’ मला जर शक्य असत तर मी त्याला शभंर रूपये दिले असते. आता विचार कर हे मंदिर येथे नसते आणि या भिकार्या्ने येथे भिक्षा मागितली असती तर त्याला आता मिळ्तेय तितकी भिक्षा मिळाली असती कदाचित नसती. ही भारतीय संस्कृती आहे जिने सर्वांच्या उदर्निवाहाचा बंदोबस्त करून ठेवला आहे आणि आज आपण त्याच भारतीय संस्कृतीची लक्तरे वेशिला टांगत आहोत. भारतीय संस्कृतीत देशातील वेगवेगळ्या राज्यात तिथल्या वातावरणाप्रमाणे पोषाखात बदल झालेला दिसतो. पाश्चात्यांनी आपल्या देशावर तीनशे वर्षे राज्य केलं आणि आता स्वातंत्र्यानंतर पाश्चात्य संस्कृती आपल्यावर राज्य करू पाहतेय . बाकीच्यांशी मला काही देणं घेणं नाही मी माझ्यापुरती माझी संस्कृती जपण्याचा प्रयत्न करणार ! आज संस्कृती जपण्याच दावा आणि ढोंग करणारे असंख्य आहेत प्रत्यक्षात कृती मात्र शून्य !

— निलेश बामणे