दोन रहस्यमय आकाशगंगा !

सुमारे 8 अब्ज वर्षांपूर्वी, संशोधकांनी मांडले की, दोन बटू आकाशगंगा एकमेकांवर आदळल्या. त्या वैश्विक अपघातामुळे त्या दोन आकाशगंगांमधील वायूचे विभाजन होऊन अनेक नवीन बटू आकाशगंगा तयार झाल्या, ज्यात दोन गडद पदार्थ-मुक्त आकाशगंगा आहेत.

६ दशलक्ष प्रकाश-वर्षांहून अधिक लांबीच्या बटू आकाशगंगांची एक नवीन पंक्ती, गृहीत धरलेल्या नंतर तयार होऊ शकते, संशोधकांनी मे १९ रोजी नेचरमध्ये अहवाल दिला आहे. अशा असामान्य गडद पदार्थ-मुक्त आकाशगंगा कशा तयार होतात याचे गूढ उकलण्यात आणि गडद पदार्थाच्या स्वरूपाविषयी नवीन तपशील उघड करण्यात मदत करू शकेल.

परंतु इतर शास्त्रज्ञांना शंका आहे, की या बॅकस्टोरीला समर्थन देण्यासाठी पुरेसे पुरावे आहेत. “हे खरे असल्यास, ते खरोखरच रोमांचक असेल.  इंग्लंडमधील गिल्डफोर्ड येथील सरे विद्यापीठातील खगोलशास्त्रज्ञ मिशेल कॉलिन्स म्हणतात.

२०१८ मध्ये, येल विद्यापीठाचे खगोलशास्त्रज्ञ पीटर व्हॅन डोक्कम आणि सहकाऱ्यांनी गडद पदार्थ नसलेल्या बटू आकाशगंगेचा अहवाल दिला होता . अदृश्य, रहस्यमय पदार्थ तारेवरील गुरुत्वाकर्षणाच्या प्रभावांद्वारे सामान्यत: आकाशगंगांमध्ये शोधता येतो. २०१९ मध्ये जेव्हा दुसरी डार्क मॅटर-फ्री बटू आकाशगंगा परिसरात सापडली तेव्हा त्याने एक स्पष्ट प्रश्न उपस्थित केला: दोन ऑडबॉल आकाशगंगा कशा तयार झाल्या? सामान्यतः गडद पदार्थ सर्व आकाशगंगांचा पाया बनवतात असे मानले जाते, गुरुत्वाकर्षणाने वायूला आकर्षित करते ज्यामुळे अखेरीस तारे बनतात. त्यामुळे काही प्रक्रियेने आकाशगंगेतील वायूपासून गडद पदार्थ वेगळे केले असावेत.

शास्त्रज्ञांनी पूर्वी बुलेट क्लस्टरमध्ये गडद पदार्थ आणि सामान्य पदार्थ खूप मोठ्या प्रमाणावर वेगळे पाहिले आहेत, जे आकाशगंगांचे दोन क्लस्टर एकमेकांना भिडल्यावर तयार झाले . इतर संशोधकांनी असे सुचवले होते की आदळणाऱ्या बटू आकाशगंगांसोबत असेच काहीतरी घडू शकते, ज्याला व्हॅन डोक्कम आणि “बुलेट ड्वार्फ” असे दोन नावांनी म्हणतात.

अशा टक्करमध्ये, बटू आकाशगंगेतील इथरियल गडद ही बाब बिनधास्तपणे चालू राहील, कारण गडद पदार्थ इतर पदार्थांशी संवाद साधत नाही. परंतु दोन आकाशगंगांमधला वायू एकत्रितपणे येईल, शेवटी अनेक गुच्छे तयार करतील जी प्रत्येकाची स्वतःची आकाशगंगा होईल, गडद पदार्थांपासून मुक्त होईल.

आता, व्हॅन डोक्कम आणि सहकाऱ्यांचे म्हणणे आहे की बुलेट ड्वार्फ कल्पना ही दोन पूर्वी नोंदवलेले गडद पदार्थ-मुक्त आकाशगंगा — आणि जवळपासच्या इतर अनेक आकाशगंगा स्पष्ट करते. दोन आकाशगंगा एकमेकांपासून दूर जात आहेत . जणू त्या एकाच ठिकाणाहून आल्या आहेत, असे संशोधकांचे म्हणणे आहे. इतकेच काय, दोन आकाशगंगा सलग ११ आकाशगंगांच्या साखळीचा भाग आहेत, अशी रचना जी बुलेट ड्वार्फच्या टक्कर नंतर तयार होऊ शकते.

व्हॅन डोक्कम हे संशोधक असे म्हणतात की , “शेवटी या विचित्र वस्तूंचे स्पष्टीकरण मिळणे खूप समाधानकारक आहे.

परंतु, कॉलिन्स हे संशोधक असे म्हणतात, “ते पटवून देण्यासाठी आणखी बरेच काही केले जाऊ शकते.” उदाहरणार्थ, ती म्हणते, शास्त्रज्ञांनी पृथ्वीपासून सर्व आकाशगंगांचे अंतर मोजले नाही. याचा अर्थ काही आकाशगंगा इतरांपेक्षा खूप दूर असू शकतात आणि आपल्या दृष्टीकोनातून आकाशगंगा रांगेत असल्यासारखे वाटणे हा योगायोग असू शकतो.आणि संशोधकांनी अद्याप ट्रेलमधील सर्व आकाशगंगांचा वेग मोजला नाही किंवा त्या आकाशगंगांमध्ये देखील त्यांचे गडद पदार्थ गहाळ आहेत की नाही हे निर्धारित केले नाही, ज्यामुळे परिस्थिती योग्य आहे की नाही याची पुष्टी करण्यात मदत होईल.

इतर शास्त्रज्ञ अधिक आशावादी आहेत. दक्षिण कोरियातील सेऊल नॅशनल युनिव्हर्सिटीचे खगोलभौतिकशास्त्रज्ञ युन-जिन शिन म्हणतात, “माझ्या मते मूळ कथा अतिशय प्रशंसनीय आहे. शिन यांनी सोल नॅशनल युनिव्हर्सिटीचे खगोलभौतिकशास्त्रज्ञ जी-हुन किम यांच्यासोबतच्या शोधावर एक परिप्रेक्ष्य लेख लिहिला, जो नेचरमध्येही प्रकाशित झाला होता.

शिन, किम आणि इतरांनी केलेल्या संगणक अनुकरण करून दाखवले आहे की बुलेट ड्वार्फ अशा गडद पदार्थ-मुक्त आकाशगंगा तयार करू शकतात. पुष्टी झाल्यास, बुलेट ड्वार्फ कल्पना गडद पदार्थाचे गुणधर्म कमी करण्यात मदत करू शकते .

व्हॅन डोक्कम आणि सहकारी अतिरिक्त मोजमापांची योजना आखत आहेत जे केसची पुष्टी किंवा खंडन करू शकतात. पण आतापर्यंत, काही संशोधक म्हणतात , “माझ्यासाठी यात सत्याचे वलय आहे.”