महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्यासाठी..

सक्षम होणे, सामर्थ्यवान होणे, जीवन आपल्या पद्धतीने जगण्याचे स्वातंत्र्य मिळणे, सन्मानाने जीवन जगणे या बाबींचा आर्थिक स्थैर्याशी आणि आर्थिक स्वातंत्र्यांची जवळचा संबंध आहे. महिलांना जर खरोखरच सक्षम आणि सामर्थ्यवान व्हायचे असेल तर त्यांची अर्थसाक्षरता वाढवत त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

---

महिला सक्षमीकरणाबद्दल नेहमीच बोलले जाते, मात्र महिलांच्या अर्थ साक्षरतेबद्दल सहजा दुर्लक्षच केले जाते. महिलांना जर खरोखरच सक्षम आणि सामर्थ्यवान व्हायचे असेल तर त्यांची अर्थसाक्षरता वाढवत त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आर्थिक स्वातंत्र्य मिळणे म्हणजे निव्वळ नोकरी करणे किंवा अर्थार्जन करणे नव्हे. ज्यातून महिलांना खरी शक्ती मिळेल अशा गुंतवणुकीच्या मुद्द्यासंदर्भात जाणून घेऊया.

महिलांसाठी गुंतवणुकीच्या खास टिप्स 

थोडं पण कामाचं –

* महिलांना जर खरोखरच सक्षम आणि सामर्थ्यवान व्हायचे असेल तर त्यांची अर्थसाक्षरता वाढवत त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळणे अत्यंत महत्त्वाचे

*  निव्वळ नोकरी करणे किंवा अर्थार्जन करणे म्हणजे आर्थिक स्वातंत्र्य नव्हे

* महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवून देणाऱ्या गुंतवणुकीच्या काही खास टिप्स

Investment Tips for Women : महिला सक्षमीकरणाबद्दल (Women Empowerment) नेहमीच बोलले जाते, मात्र महिलांच्या अर्थ साक्षरतेबद्दल (Financial Literacy) सहजा दुर्लक्षच केले जाते. सक्षम होणे, सामर्थ्यवान होणे, जीवन आपल्या पद्धतीने जगण्याचे स्वातंत्र्य मिळणे, सन्मानाने जीवन जगणे या बाबींचा आर्थिक स्थैर्याशी आणि आर्थिक स्वातंत्र्यांची जवळचा संबंध आहे. महिलांना जर खरोखरच सक्षम आणि सामर्थ्यवान व्हायचे असेल तर त्यांची अर्थसाक्षरता वाढवत त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आर्थिक स्वातंत्र्य (Financial Freedom for Women) मिळणे म्हणजे निव्वळ नोकरी करणे किंवा अर्थार्जन करणे नव्हे. अर्थसाक्षरतेच्या कसोटीवर जगातील बहुतांश पुरुषदेखील आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवू शकलेले नाहीत. त्यामुळेच आयुष्यभराची ससेहोलपट, तडजोटी यांना सामोरे जावे लागते.

महिलांसाठी गुंतवणुकीच्या (Investment by Women) या काही खास टिप्स ज्या त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवून देतील. (Special investments Tips for women, understanding the importance of financial lieracy)

गुंतवणुकी संदर्भातील शंका

महिलांच्या मनात हा प्रश्न अनेकदा पडतो – गुंतवणूक सुरू करण्यासाठी योग्य वेळ कधी आहे? जर तुम्ही अशी व्यक्ती असाल ज्याला गुंतवणुकीबद्दल भीती किंवा चिंता वाटते. गुंतवणुकीबद्दल अनेक शंका आहेत. एक महिला म्हणून, स्वावलंबी बनण्यासाठी आणि तुमच्या आर्थिक बाबींवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी या काही खास टिप्स आहेत, ज्या तुम्हाला उपयुक्त ठरतील आणि संपत्ती निर्मिती, आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी महत्त्वाच्या ठरतील.

महिलांनी गुंतवणूक का करावी?

महिलांनी गुंतवणूक का करावी याचे तार्किक औचित्य फक्त पुरुष करू शकतात आणि करू शकतात. परंतु स्पष्टपणे सांगण्याव्यतिरिक्त, गुंतवणूक हा महिलांसाठी त्यांचे उत्पन्न वाढवण्याचा उत्तम मार्ग आहे.

उदाहरणार्थ, एखादी स्त्री काम करत असल्यास, ती दर महिन्याला तिच्या विल्हेवाटीच्या काही उत्पन्नाचे वाटप करू शकते आणि ते बाजारात ठेवू शकते. हे तिला बऱ्याच गोष्टींसाठी बचत करण्यास मदत करू शकते: सुट्टी, पदवी, एखादे वाहन किंवा पावसाळ्याच्या दिवसासाठी अतिरिक्त पैसे देखील वाचवले आहेत.

पण बाजारात गुंतवणूक करण्यासाठी स्त्रीला काम करण्याची गरज नाही. कदाचित तुम्ही एक स्त्री आहात जी तिच्या कुटुंबाची काळजी घेण्यासाठी घरी राहते. तुमच्या कुटुंबाच्या दीर्घकालीन उद्दिष्टांसाठी पैसे मिळवण्यासाठी मार्केटमध्ये गुंतवणूक करणे ही एक मजबूत यंत्रणा आहे: घर खरेदी करणे किंवा तुमच्या मुलाच्या शैक्षणिक शुल्कासाठी बचत करणे.

 महिलांनी गुंतवणूक कधी सुरू करावी?

स्त्रीने कोणत्या वयात गुंतवणूक सुरू करावी? तुम्ही तुमची पहिली नोकरी सुरू करता तेव्हा आहे का? कदाचित तुम्ही पहिल्यांदा थोडे पैसे कमवायला सुरुवात करता तेव्हा? हे पदोन्नती नंतर असू शकते?

उत्तर, सुदैवाने, क्लिष्ट नाही आणि क्लासिक म्हणीद्वारे उत्तम प्रकारे सारांशित केले गेले आहे, झाड लावण्याची सर्वोत्तम वेळ 20 वर्षांपूर्वी होती. दुसरी सर्वोत्तम वेळ आता आहे. खरे सांगायचे तर, जर स्त्रियांना त्यांच्या जीवनाचे आर्थिक नियोजन करण्यासाठी प्रभावित केले असते, तर आज त्या केवळ अधिक सशक्त झाल्या नसत्या तर व्यवसायाच्या वातावरणात त्यांचे प्रतिनिधित्वही जास्त झाले असते यात शंका नाही. अनेक स्त्रिया नशीबवान आहेत की त्यांना उच्च-वाढीची गुंतवणूक साधने सापडली आहेत, तेव्हा त्या तुम्हाला सांगतील की त्यांनी ट्रिगर आधी खेचला असता तर त्या खूप पुढे होत्या.

असे म्हटल्याप्रमाणे, नवीन सुरुवात करणाऱ्या व्यक्तीसाठी सर्व प्रकारची गुंतवणूक खरोखरच योग्य नाही. जेव्हा गुंतवणुकीचा विचार केला जातो, तेव्हा काही मार्ग खूपच कमी आव्हानात्मक आणि स्पष्टपणे, इतरांपेक्षा कमी अवजड असतात. शेवटी, इतरांपेक्षा अधिक योग्य गुंतवणूक निवडून तो सहज टाळता येईल तेव्हा अनावश्यक त्रास कोणाला हवा आहे?

महिलांसाठी कोणती गुंतवणूक अधिक चांगली आहे आणि का?

जेव्हा तुम्ही पहिल्यांदा गुंतवणूक करण्यास सुरुवात करता, तेव्हा ते अशा प्रकारे करा की ज्यामुळे तुम्हाला सर्वोत्तम ठेख (गुंतवणुकीवर परतावा) मिळण्यास मदत होईल आणि तुमच्या पैशाचा मोठा फायदा होईल. आपण सर्वच अपवादात्मकरीत्या व्यस्त असताना, काही वेळा महिलांवर घरातील जबाबदाऱ्यांसोबत कामाचे सह-व्यवस्थापन करण्याची अतिरिक्त जबाबदारी असते. यामुळे त्यांच्यासाठी दररोज किंवा साप्ताहिक आधारावर त्यांच्या पोर्टफोलिओचे पुनरावलोकन करणे आव्हानात्मक होऊ शकते.

दुसरीकडे, काही महिलांना असे दिसून येईल की त्यांना त्यांचा पोर्टफोलिओ अधिक सक्रियपणे व्यवस्थापित करायचा आहे. कोणतेही दोन गुंतवणुकीचे पोर्टफोलिओ सारखे नसतात आणि म्हणूनच तुम्ही किती वेळ कमिट करू शकता याची दक्षता घेणे महत्त्वाचे आहे, ज्यामुळे तुमच्या गुंतवणूक पर्यायांवर परिणाम होऊ शकतो.

महिलांसाठी योग्य ठरू शकणारे गुंतवणूक पर्याय –

गुंतवणुकीचे पर्याय सुचवताना नेहमीचे अल्पबचत योजना किंवा इतर चाकोरीतील पर्याय यांची इथे चर्चा केलेली नाही. त्या पलीकडे जाऊन महिलांनी गुंतवणुकीची कक्षा वाढवावी यासाठी या टिप्स आहेत. आजच्या डिजिटल युगात ज्या पर्यायांमध्ये गुंतवणूक करणे सोपे झाले आहे अशा पर्यायांचा इथे विचार करण्यात आला आहे.

1. म्युच्युअल फंड (Mutual Funds)

म्युच्युअल फंड हा कोणत्याही प्रकारच्या गुंतवणूकदारासाठी, नवशिक्या किंवा अनुभवी व्यक्तींसाठी चांगला पर्याय आहे. एक महिला म्हणून, तुम्हाला अशा साधनाची आवश्यकता आहे जे तुम्हाला तुमच्या उद्दिष्टांच्या आधारे तुमचा निधी कार्यक्षमतेने वाटप करू देते. तुम्ही नवीन गुंतवणूकदार असाल, तर तुम्ही फक्त सिस्टिमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन (SIP) ने सुरुवात करू शकता. हे तुम्हाला दर महिन्याला काही बचतीची रक्कम गुंतवण्याची परवानगी देते, ज्यामध्ये तुमच्या खात्यातून दरमहा रक्कम स्वयं-डेबिट केली जाईल, त्यामुळे तुम्हाला तुमच्या गुंतवणूक धोरणाशी वचनबद्ध राहण्यास मदत होईल.

2. एक्सचेंज ट्रेडेड फंड (ETF)

ते दिवस गेले जेव्हा स्टॉक मार्केटमध्ये गुंतवणुकीसाठी कठोर संशोधन आवश्यक होते आणि ते सर्वसामान्य महिलांच्या आवाक्याबाहेरचे होते. एढऋ ही मुख्यतः सिक्युरिटीजची एक टोपली आहे जी मालमत्तेच्या विश्वाचा विचार करते – मग ती इक्विटी, कर्ज, स्टॉक, बाँड, कमोडिटी किंवा चलने असो. एखाद्या कंपनीचे शेअर्स खरेदी केल्याप्रमाणे तुम्ही त्या बास्केटचा एक हिस्सा खरेदी करू शकता. एढऋ चे व्यवहार स्टॉक एक्स्चेंजवर केले जातात आणि म्युच्युअल फंडांच्या विविधीकरणाच्या फायद्यांसह स्टॉक ट्रेडिंगची सुलभता देतात.

3. सोव्हेरन गोल्ड बाँड (Sovereign Gold Bond)

सोव्हेरन गोल्ड बाँड हे रिझर्व्ह बँक किंवा अर्थमंत्रालयाकडून बाजारात आणले जातात. यात किमान 1 ग्रॅम सोन्यात गुंतवणूक करता येते तर कमाल 4 किलो सोन्यात गुंतवणूक करता येते. ही गुंतवणूक केल्यावर प्रत्यक्ष सोने मिळत नाही तर सर्टिफिकेटच्या रुपात ही गुंतवणूक असते. आठ वर्षांच्या कालावधीसाठी ही गुंतवणूक असते. सध्या असलेल्या बाजारभावाने तुम्ही गुंतवणूक करायची असते आणि आठ वर्षानंतर (यात 5 वर्षांचा लॉकइन कालावधी आहे, 5 वर्षांनी तुम्ही गुंतवणूक काढून घेऊ शकता) त्यावेळेस असलेल्या सोन्याच्या भावाप्रमाणे तुमच्या गुंतवणुकीचे मूल्य तुम्हाला दिले जाते. म्हणजेच एखाद्या व्यक्तीने 10 ग्रॅम सोन्याच्या मूल्याएवढी गुंतवणूक आज केली तर 8 वर्षांनी 10 ग्रॅम सोन्याच्या जो काही भाव असेल तितकी रक्कम त्या गुंतवणुकदारास मिळेल. शिवाय दरवर्षी 2.5 टक्के इतके व्याजदेखील सरकारकडून दिले जाते. सोन्यातील गुंतवणूक आणि तीदेखील सरकारच्या बाँडमधील त्यामुळे सोव्हेरन गोल्ड बाँड ही अत्यंत सुरक्षित गुंतवणूक समजली जाते आणि शिवाय परतावादेखील चांगला मिळतो.

4. शेअर बाजार (Share Market)

स्टॉक्स किंवा इक्विटी म्हणून देखील याला ओळखले जाते. शेअर्स कंपनीच्या अंशात्मक मालकीचे प्रतिनिधित्व करतात. जेव्हा तुम्ही एखाद्या कंपनीचा शेअर खरेदी करता तेव्हा याचा अर्थ तुम्ही त्या कंपनीचा एक छोटासा भाग घ्याल. आज काही सर्वात मोठे ब्रँड लोकांना त्यांचे स्टॉक खरेदी आणि विक्री करण्याची परवानगी देतात. हा सामान्यतः अधिक जोखमीचा मालमत्ता वर्ग मानला जातो कारण कधीकधी स्टॉकच्या कामगिरीशी संबंधित अस्थिरतेमुळे. असे का होते?

कंपनीची प्रति शेअर किंमत अनेक घटकांशी निगडीत असते: कंपनीचा ताळेबंद, तिचे नेतृत्व इ. तथापि, स्टॉक्समध्ये अपवादात्मक परतावा देण्याची क्षमता देखील आहे. एका दिवसात त्यांची किंमत किती वाढू शकते या कारणास्तव, या मालमत्ता वर्गातील गुंतवणूक प्रत्येक स्त्रीसाठी योग्य असू शकत नाही. त्यांना विशेषत: अधिक दक्षता आणि सक्रिय पुनर्संतुलन आवश्यक आहे, ज्यासाठी काही वेळ लागू शकतो.

(साभार)

–विजय तावडे

(व्यास क्रिएशन्स च्या पासबुक आनंदाचे दिवाळी २०२२ ह्या अंकामधून प्रकाशित)