नुकताच ‘जागतिक मराठी भाषा दिन ‘ झाला अन आम्ही झोपेतून ( कि गुंगीतून ) सपाटून जागे झालो . “मराठी वाचवा ” असे आवाहन करण्यात आले . मराठीचा -बचाव -बचाव असा आक्रोश स्पष्ट एकू येवू लागला . आम्ही बेचॆन झालो . ‘मराठी वाचलीच पाहिजे ‘ (क्रिया आणि क्रियापद दोन्ही )याचा साक्षात्कार झाला !
तसे आम्ही कट्टर मराठी वाचक (इलाज नाही ,काय करणार ? दुसरी कोणतीच भाषा येत नाही ! हिंदी जमत नाही ,इग्रजी कळत नाही . इतर भाषेच्या भानगडीत आम्ही पडत नाहीत . घरची भाष्या काय कमी आहे . तीच निस्तरता येत नाही! ).
हल्ली ‘मराठी वाचक ‘ कमी होतोय म्हणून एकतोय . पण खरे नाही . अहो ,आमच्या साठी कोणी लेखक लिहिताना दिसत नाही . म्हणून आमच्या एका लेखक मित्राला गळ घातली .”यार ,एखाद विनोदी स्पुट नायतर कथा ,बिथा लिहिना ?’ कसलो भडकला! “मागणी तसा पुरवठा आम्ही करत नाही ! जशी उर्म्मी यईल तसे आम्ही लिहतो. ” बाणेदार आणि सडेतोड (कोण कधी काय तोडेल सागता येत नाही . )उत्तर देऊन गेला . महिना झाला बोलत नाही . असो. अहो आम्हा वाचकांची मोठी गोची झालीय राव . दुष्काळातल्या जनावराला समोर जे येईल ते खाव लागत तसे वाचकाला समोर जे येईल ते वाचव लागत !
वाचक कमी होण्याच अजून एक कारण आम्हास माहित आहे ! दोन चार पुस्तके वाचली आणि पाच दहा पुस्तके दुरून पहिली कि लगेच ‘वाचक ‘ होण्याची पायरी गाळून लोक लेखक होतात ! जो तो उठतो अन लिहायला बसतो . ” हल्ली फार बिझी आहे . चाळीस लघु कथेच्या नोट्स डोक्यात आहेत , काही सहिता मनात आहेत आणि एक नॉवेल सद्ध्या लिहतोय !”हे भेटेल त्याला सांगत असतो ,अन नभेटणाऱ्याला फोन करून सांगत असतो . सगळेच वाचक लेखक झाले तर “मुलगी वाचवा ” सारखी “वाचक वाचवा ” अशी मोहीम (अर्थात सरकारी -हे त्यांचेच काम नाही का ? ) काढावी लागेल !
खरे तर लेखक ,त्यात हि मराठीचा होणे खूप कठीण हो . जगाच्या पाठीवर सगळ्यात अवघड भाषा म्हणजे “मराठी “! बर हि ‘बया ‘ स्थिर नाही ! दर दो कोसाला बदलती ! डोंगराचा पल्याड’ येगळी ‘त नदीच्या पैलतीरी ‘वायली ‘, कोकणात’ खै गेलो ?’तर विदर्भात “काप्श्या घोळ “.! आता पावलो पावली जर बदल होत असेल तर लिहणा ऱ्याने कसे लिहावे ? हे इतक्यावरच थांबत नाही . काळा प्रमाणे बदल होतोच !म्हणजे रोज ताजी मराठी ! काही जणांची सकाळची वेगळी आणि रात्रीची वेगळी असते म्हणे ! आज लिहून ठेवलेले पुढच्या पिढीला नव्याने शिकवावी लागते ! हेच पहा ना . ती गीता -ती गीता म्हणजे आपलीच गीता -सामान्यांना कळावी म्हणून ज्ञानदेवानी प्राकृतात लिहली . पण आज –वाचून नाही हो कळत !. आम्हास तर नाही उमगली . ती शिकावी लागते ! शिवकालीन मराठी –वजनदार -लय भारी ! लवकर उमजत नाही . असे असेल तर उद्या “पु ल . , द. मा .,व. पु. “यांच्या साठी स्पेशल कोचीग लागेल ! त्यांच्या लेखनाची “लज्जत ” अगम्य होईल !.पुन्हा बोली भाषा वेगळी आणि लेखी भाषा वेगळी ! म्हणजे घरी खायचा माल वेगळा अन विकायचा वेगळा ! नाही बोलताना व लिहिताना फरक पडतोच म्हणा .लिहताना शुद्धता पाळावीच ,पण किती ? “तुम्हाला हे प्राक्तन टाळता येणार नाही .” अस लिहल तर कोणाला कळणार ? पण -जाने देव -. कोण कसे लिहावे हे ज्याचा त्याचा प्रश्न . शुध्दते साठी लेखनात निरसता येता कामा नये . ‘वाचनीयता ‘हा लेखनाचा निकष असावा असे आम्हास वाटते .
भाषांतरकार हि एक वंदनीय लेखकांची जमात आहे . त्यात हि मराठीचे अन्य भाषेत भाषांतर करणारे तर प्रातः स्मरणीय आहेत .! त्यांना अमुचा साष्टाग दंडवत . नितांत आदराने एक प्रश्न विचारावासा वाटतो . “कस काय जमत बुआ तुम्हाला ?” आता आम्हास सागा ‘फार शहाणे आहात !’ याच भाषांतर इतर भाषेत कसे कराल ? . याचा लिखित अर्थ व ध्वनित अर्थ भिन्न आणि एकमेका विरुद्ध ! हीच तर खरी मराठीची ‘लज्जत ‘! या साठी मराठी मायीच्या पोटातून शिकावी लागते ! इथ प्रत्येक शब्द हिऱ्या सारखा ,अनेक पैलू असणारा ,वापरानुसार अर्थाचा इंद्रधनुष्य साकारणारा ! हि आमची माय मराठी !(MY म्हणून जवळ केली तरी हरकत नाही ! )
जे जे जमेल ते ते लिहावे,सोसेल ,रुचेल ,पचेल ते ते वाचावे . चित्ती असोद्यावे समाधान . लेखक वाचक वाद हा आमचा हेतू नव्हता . जसा एक माणूस एकाच वेळी बाप आणि मुलगा असू शकतो तसेच लेखक वाचकाचे आहे . फक्त भूमिकेतला फरक ! .लेखक स्वतः ला शहाणा समजतो तर वाचक इतरांना मूर्ख समजतो ! असो .
मराठी वाचा ,वाचवा (‘इतरांकडून वाचून घ्या ‘ हासुद्धा अर्थ गृहीत धरावा ), लिहा ,आणि सजवा सुद्धा !
मराठीदिनाच्या शुभेच्या .
— सुरेश कुलकर्णी
—आपल्या प्रतिक्रियांच्या प्रतीक्षेत . Bye पुन्हा भेटू
