मागील अध्यायात आपण मंचकरावच्या लग्नाचा कथा भाग पहिला होता . आता पुढे काय होते ते पाहू .
अथ ध्यानम
मंचकराव घराबाहेर आपल्या मिशीच्या टोकाला वाती सारखा पीळ देत बसले होते . तेव्हड्यात त्यांचे शेजारी भुजंगराव आले . शेजारी भाडेकरू असेल तर तो बदलून नवा शेजार येऊ शकतो ,पण जर स्वतःहचे घर बांधून रहात असेल तर ,तो मधुमेहा सारखा आयुष्याला चिटकलेला असतो . मरणा शिवाय सुटका नाही , त्याचा किंवा आपल्या ! हा भुजंग त्यातलाच .
“काय मंचक ,निवांत बसलाय .”
न मागता मिळालेला वैताग म्हणजे ‘भुजंगराव ‘, असे मंचकरावांचे व्यक्तिगत मत होते . म्हणून ते भुजंगरावांच्या माघारी त्यांचा उल्लेख ‘भुक्कड भुजंग ‘ असा करीत .
” आमचे नाव मंचकराव आहे .!”जमिनीवरच्या आपल्या कोल्हापुरी खेटरा कडे पहात , आपल्या उजव्या मिशीवरून डावी पालथी मूठ फिरवत मंचकराव खर्जात म्हणाले .
भुजंगाला आपली चूक कळली . या मंचकला एकेरी संबोधले आवडत नाही . मागे वामन्याला दोनदा सांगून हि त्याने दुर्लक्ष केले तेव्हा तिसऱ्या वेळेस मंचकरावानी कोल्हापुरी पायताणाने झोडपले होते . ‘आज आम्ही वामनरावांनी ‘दृष्ट ‘काढली ‘ असे भेटेल त्याला सांगत होते !
“मंचकराव ,तुम्हास कळले का ?”
“काय ?”
“काल वामनाच्या घरी ‘सौंशयकल्होळ ‘चा प्रयोग चांगलाच रंगला होता !”
” भुजंगराव नमनाला घडा भर तेल नको !नेमके सांगा . आम्हास मिशांची ‘उपासना ‘ करावयाची आहे !”
मिशांची ‘उपासना ‘हे मंचकरावांचं लाडके काम . चार दोन दिवसांनी ते आपल्या खारीच्या शेपटी सारख्या झुपकेदार मिशांना चांगले तूप किंवा सुगन्धी तेल मोठ्या मायेने लावीत . त्यालाच ते ‘उपासना ‘ म्हणत . मग लांबण लावून भुजंगरावांनी जे सांगितले त्याचा मतितार्थ असा होता . वामन्या जरी कडम माणूस असलातरी त्याची बायको सुंदर होती . वामन्याला वाटते कि तिचे ‘लक्ष ‘ शेजारी आहे ! आणि त्याच्या बायकोची खात्री आहे कि वामन्या कानाच्या पाळीला अत्तर चोपडून रोज ‘कोठे ‘ तरी जातो ! या वरूनच काल संध्याकाळी, सुरवातीची बाचाबाची खडाजंगीत बदलली , नन्तर’ गाली प्रदान ‘समारंभ झाला , अश्रुपातानंतर प्रयोग सम्पन्न झाला ! एकुलता एक छुपा प्रेक्षक रा.रा. भुजंग , गवाक्ष बंद झाल्याने स्वगृही परतला !
“नवरा -बायकोत जे प्रेम हवे ते त्यांच्यात नाही . वामनाच्या बायकोने जेव्हा सोक्ष -मोक्ष लावण्यासाठी ‘आईस बोलावून घेतच कशी ‘ अशी धमकी दिली तेव्हा कोठे वामनाने चटकन माघार घेतली आणि भांडण आटोपते घेतले ” भुजंगराव असाच तिकडच्या आणि तिकडच्याच गप्पा मारून निघून गेला .
भुजंग गेल्यावर ‘नवरा-बायकोत प्रेम हवे ‘ हा भुंगा मंचकरावांच्या डोक्यात घुसला होता . आपले गिरीजेवर प्रेम आहे , पण गिरीजेचे काय ? लगेच त्यांनी गिरीजेस हाक मारली .
“गिरीजाबाई !”
“काय ?”पदराला हात पुसत ,खाली मान घालून गिरीजाबाई उभ्या राहिल्या .
” काय कि आत्ताच भुजंग आल्ता . तो म्हंतो नवरा बायकोत प्रेम हवे ! माझे तुमच्यावर प्रेम आहे . तुमचे माझ्यावर प्रेम आहे का ?”मंचकरावांनी विचारले .
गिरीजाबाई प्रथम गोंधळ्या नंतर लाजल्या व चपळाईने घरात पळून गेल्या !मंचकराव विचार मग्न झाले . मिशांवरून पालथी मूठ झर झर फिरू लागली . गिरीजेने सुस्पष्ट उत्तर दिले नव्हते कि उत्तर टाळले होते ?. आता काय करावे ?
पिंपळाच्या पारावर साईबाबाची पोज घेऊन मंचकराव बसले असताना समोरून खंडोबा झुकांडे आला .”कसल्या विचारात आहेत , मंचकराव ?” शिळी भाकरी ,लसूण ,कांदा आणि बिडी यांच्या मिश्र भपकाऱ्या सकट खंडोबाने विचारले .
“खंडोबा ,मला सांगा ,बायका आपल्या कश्या नवऱ्यावर प्रेम करतात ?”
“मंजी ? जरा इस्कटून इचारा !”
” म्हणजे मी कसा झालो तर आमच्या गिरीजाबाई आमच्यावर प्रेम करतील ?”
“दारुडे व्हा !”
“काय ?”
“हाव ! एक डाव अनुभव घ्या ! मी घेतोय ! मी दारू पितो ,माझी बायको माझ्यावर प्रेम कर्ती !पण साली , दारू उतरली कि शिव्या देती !बर , एक शंभर रूपे देता का ? सांची सोया करायचीय ! ” झुकांड्याने आपला मूळ उद्देश प्रकट केला .
“आता बुडखा हलवा खंडोबा , नसता —”
झुकांडे सरळ चालण्याचा प्रयत्न करत दुसरे गिऱ्हाईक पहाण्यासाठी निघून गेले ! खंड्या बेकूफ पण खरं सांगून गेला . शांताबाईचा नवरा दारू साठी दिवसभर गवंडी काम करतो ,शांताबाई संसारासाठी चार घरची भांडी घासते . पण नवऱ्या वरून जीव ओवाळून टाकते . नवरा रात्री ढोसून आला कि त्याला अंड्याची पोळी करून देते ! सकाळी चहाच्या आधी लिंबू पाणी देते ! मग कामावर जाताना गरम पोळी भाजीचा डबा करून देते ! दारू पिऊन तो तिला मारहाण करतो तरी ,कोणी नवऱ्याला वाईट म्हटले कि भांडायला उठते ! या उलट शिंदे मास्तर ,दारू पीत नाहीत! ,तर त्यांची बायको त्यांना घर ,अंगण ,गोठा झाडायला लावते ! कपडे धुवायला लावते ! भांडी पण धुवायला लावत असेल !कारण त्यांच्या घरी भांडेवली कुठेय ?! आता तर मंचकरावांची खात्रीच पटली ! आपण ‘दारुडे ‘ झालो कि गिरीजाबाई नक्कीच आपल्यावर प्रेम करतील !
शुभ कार्यात विलंब नको म्हणून त्याच रात्री मंचकराव खंडोबा झुकांडेकडे गेले आणि त्याला आपला ‘दारुडे ‘होण्याचा मानस सांगितला . झुकांडेनी दोन ग्लास काढले . एकात चतकोर ग्लासभर दारू ओतली आणि तो मंचकराव कडे सरकवला . दुसरा ग्लास स्वतःह साठी भरे पर्यंत ,मंचकरावनी एका घोटात आपला ग्लास रिकामा केला !’मायला काय पळी,पळी देतोयस ?’म्हणत खंडोबाच्या हातातला तुंबा हिसकावून घेतला आणि तोंडाला लावला !
00
“गीर्जाबै, आता सांगा आमच्यावर प्रेम करता का नै ?” अंगणातूनच मंचकरावांनी आरोळी ठोकली . गाडी एकदम top गेअर मध्ये होती .
” हे काय ? आज काय करताय ? दारू पिऊन आलाय कि काय ?”गिरीजाबाई धावत अंगणात आल्या . मंचकराव आणि दारू हे अकल्पित होते !
” हो , कारण मी आता ‘दारुडा ‘ होणार ! सगळ्या दारुड्याच्या बायका नवऱ्यावर प्रेम करतात ! मग तुम्ही पण करणार ! हो का नै ?”
“आधी तुम्ही घरात चला बघू ! ”
” नै. पैले आमच्यावर प्रेम करता का नै ते सांगा !”
“अहो असा चार चौघात काय तमाशा मांडलाय ?”
“तमाशा ? कुठाय ?”
गिरीजाबाई मंचकरावचा हात पकडू पाहत होत्या ,त्यांना घरात नेण्यासाठी ,आणि ते झिडकारत होते . ‘घरात चला’ चा घोषा गिरीजाबाई करत होत्या तर ‘प्रेमाचा ‘घोषा मंचकराव करत होते ! आसपासचे रिकाम टेकडे ‘तमाशा ‘बघायला जमले होते . पण मध्ये कोणीच पडत नव्हते . मग भुजंगराव पुढे सरसावले . हि नामी संधी ते सोडणारच नव्हते . या निमित्याने गीरीजेशी ‘सलगी ‘ करण्याचा त्यांचा अंतस्थ हेतू साध्य होणार होता ! शिवाय एखादा रट्टा मंचक ला देता आला तर! बोनस च !
“अहो मंचकराव हा काय गाढवपणा आहे ? तुम्ही गिरीजाबाईवर हात उगारताय ? दूर व्हा त्यांच्या पासून !” असे म्हणत भुजंगरावनी मंचकरावचा दंड धरला . अर्थात तो मंचकरावनी झटकून टाकला . मग भूजान्गाने गीरीजेचा हात धरून तिला बाजूला करण्याचा प्रयत्न केला . पण फाडकन गीरीजेची थप्पड मुस्कटात बसली तेव्हा त्याच्या डोळ्या पुढे ‘ पंचारती चे दिवे उजळून निघाले . तोवर मंचकराव सरसावले होते ! मग त्या दोघांनी ‘महाप्रसादाचा ‘ नैवेद्य ‘ भुजंगरावला दाखवला ! तृप्त होई पर्यंत !
००
या अध्यायात जन सामान्य प्रमाणे गिरीजा बाईनी धडा घेतला तो असा – नवऱ्यावर प्रेम असणे अथवा नसणे हे गौण आहे ! फक्त ते असल्याचे ,प्रत्येक सवाष्णी ने ते वेळोवेळी (बरेचदा अवेळी सुद्धा! ) दाखवणे गरजेचे आहे !
मंचकरावना बोध झाला तो असा – दारू पिल्यावर शेजाऱ्यावर सूड उगवता येतो ! भुक्कड भूजन्ग्या चोरून गिरीजेकडे पहाताना त्यांनी एक-दोनदा पहिले होते ! जबर धुतलाय ! पुढच्या नारळीपौर्णिमेला गिरीजे कडून राखी बांधून घ्यायला येईल !
पण खरे ज्ञान झाले ते भुजंगाला – एक , दारुड्या नवऱ्याच्या बायकोवर ‘डोळा ‘ ठेवू नये ! दुसरे ‘जोड्याने मारणे ‘याचा नवा अर्थ त्यांला कळला होता ! शिवाय ‘ दोघांच्या भांडणात ,तिसऱ्याचा नेहमी लाभ होतोच असे नाही ! कधी कधी ‘तोटा ‘ पण होतो !म्हणून भुजंगाने मनाशी एक निर्णय घेऊन टाकला , तो असा -नको तो मंचक अन नको ती गिरीजा ,त्या पेक्षा पलीकडल्या आळीतील एखादे ‘घर ‘ पाहावे हे उत्तम !
‘प्रेमाची ‘ महती सांगणारा हा द्वितीय अध्याय END -M
–सु र कुलकर्णी .
आपल्या प्रतीक्रियांची वाट पहातोय . पुन्हा भेटूच . Bye.
