माझी तत्वसरणी :: धर्माचरणांचा कार्यकारणभाव.

गुरुवार ५ जानेवारी २०१२.

माझी तत्वसरणी कदाचित कुणालाही सहजासहजी पटणार नाही, याची मला पूर्ण जाणीव आहे. तरीपण, ती सर्वाना सांगण्याचा मोह टाळता येत नाही. विचारांची दिशा म्हणजे विचारसरणी….तसेच तत्वांची दिशा म्हणजे तत्वसरणी असा अर्थ समोर ठेऊन मी हे लेख लिहिले आहेत. दैनंदिन जीवनात आपण, दिवसाचा काही भाग, विशेषतः आंघोळीनंतर, देवपूजा, पोथ्या वाचन, जपजाप्य, मंत्रपठण, ध्यानधारणा, एखादे स्तोत्र म्हणणे वगैरेत घालवितो. ही सर्व धार्मिक आन्हिके, पुरातन काळापासून आचरली जात आहेत. ही आन्हिके केव्हातरी, कुणीतरी, काही विशिष्ट उद्देश ठरवून प्रचारात आणली असावीत. दिवसाचाकाही काळ, इतर विचार बाजूस सारून, चांगले सात्विक विचार मेंदूत यावेत हाच असावा असे वाटते.विज्ञानीय दृष्टीकोनातून या सर्वांचे मनन केल्यास, बर्‍याच बाबींचा उलगडा होतो. पहिली महत्वाची बाब म्हणजे, ज्या उद्देशाने ही धर्माचरणे रूढ केली तो उद्देश म्हणजे स्वच्छ आणि पवित्र वातावरणात होणारी ध्यानधारणा, मेंदू शांत होऊन होणारे मंद श्वसन, चित्ताचे केंद्रीकरण वगैरे वास्तव घटकांचा शरीरावर होणारा चांगला परिणाम याचे फळ मिळते. आपल्या पूर्वज विचारवंतांनी नेमका हाच विचार केला असावा. याच पवित्र वातावरणात, धार्मिक पोथ्या वाचण्याऐवजी, वर्तमानकाळातील विचारवंत लेखकाचे सुविचार असलेले लेख वाचले तरी तोच परिणाम साधता येणे शक्य आहे असे मला वाटते. बहुसंख्य व्यक्ती सध्या जी धर्माचरणे करतात त्यामुळे त्यांचा उद्देश सफल होतोचअसे नाही. शरीर, ही आचरणे करीत असते पण मन मात्र भलतीकडेच भरकटत असते. बसमध्ये, गाडीत किंवा बसथांब्यावर, बर्‍याच व्यक्ती, पोथ्या किंवा स्तोत्रे वाचतांना आढळतात. दुसरा महत्वाचा निष्कर्ष म्हणजे, अंधश्रद्धा. उदा. शनीची साडेसाती. शनी ग्रह, त्याची ठरविक राशीच्या ्यक्तींना होणारी पिडा, ती पिडा कमी करण्यासाठी किंवा नाहीशी करण्यासाठी, रोज शनीच्या पोथीचे वाचन, म्हणजे शनीमहात्म या पोथीचे वाचन. चित्रातल्या हंसाने, मूर्त स्वरूपात जिवंत होऊन, वास्तव स्वरूपात असलेली मोत्याची माळ गिळून काही वर्षांनंतर तीपरत, होती तशीच पुन्हा पूर्ववत आणून ठेवणे वगैरे. शनीच्या पोथीतील कथानकावर तुमचा खरोखर विश्वास बसतो का? नीट विचार करून ठरवावे.वास्तविक शनीचे गुरुत्वाकर्षण, पृथ्वीवरच्या सर्व चराचरांवर, त्या प्रत्येकाच्या वस्तुमानानुसार कमीअधिक प्रमाणात असते. तर मग ठराविक राशींच्या व्यक्तींना बरोबर हुडकून काढून तो पिडा कशी देऊ शकतो? ज्योतिष्य शास्त्रानुसार, शनीमहाराज, नेहमीच कोणत्या ना कोणत्या राशीच्या व्यक्तींना, आपल्या वक्र दृष्टीची पिडा देत असतो. या सर्वांचा कार्यकारणभाव मात्र कुठेच दिलेला नसतो. तो जर शोधता आला नाही किंवा समजला नाही तर ही धर्माचरणे म्हणजे केवळ देखावा ठरून मानसिक समाधान मिळविण्यासारखे आहे. या आणि यासारख्या अनेक धर्माचरणांचा, विज्ञानीय दृष्टीकोनातून कार्यकारणभाव शोधण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न, ‘माझी तत्वसरणी’ या लेखमालिकेत मी केला आहे.

— गजानन वामनाचार्य