संस्कृतचे गाढे अभ्यासक पंडित गुलाम दस्तगीर बिराजदार

बिराजदार हे मूळचे सोलापूरच्या अक्कलकोट तालुक्यातील. सोलापुरातील महानगर पालिकेच्या संस्कृत शाळेत त्यांचे शिक्षण झाले. पुढे त्यांनी वेदांचा अभ्यास केला आणि त्यांत प्रावीण्य मिळवले. बिराजदार यांनी मुस्लिमबांधवांचा कुराण-शरीफ हा पवित्र ग्रंथ संस्कृतमध्ये भाषांतरित केला आहे. या ग्रंथात एकूण ६०० पाने आहेत. विशेष म्हणजे, दस्तगीर यांच्या तिन्ही मुलांची आणि नातीच्या लग्नाची पत्रिका संस्कृतमधून होती. तिच्यात वेदांतील ऋचांचा समावेश होता. पंडित बिराजदार हे औरंगाबाद येथे जानेवारी २०१८मध्ये झालेल्या तीन दिवसीय वैदिक संमेलनामध्ये खास निमंत्रित होते. वेदाचे अभ्यासक व संस्कृत पंडित म्हणून तेथे २१-१-२०१८ रोजी झालेल्या समारोप कार्यक्रमात त्यांचा सत्कार करण्यात आला.

गुलाम दस्तगीर बिराजदार हे प्रसिद्ध गझलकार बदीऊज्जमा बिराजदार यांचे वडील होत. पंडित गुलाम यांना राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ तिरुपती यांनी वाचस्पती या पदवीने सन्मानित केले होते. शहाजी हायस्कूल, सोलापूर व मुंबई येथे त्यांनी संस्कृत शिक्षक म्हणून सेवा केली. आदर्श शिक्षक म्हणून त्यांचा राष्ट्रपती यांचे हस्ते पुरस्कार मिळाला होता. तसेच विविध संस्थांनी त्यांना महापंडित, पंडितेंद्र, संस्कृतरत्नम, परशुरामश्री, विद्यापारंगत, वाचस्पती अशा पदव्या बहाल केल्या होत्या. महाराष्ट्र राज्य माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळाचे ते सदस्य होते. महाराष्ट्र राज्य, संस्कृत पाठ्य पुस्तक निर्माण बालभारतीचे ते अध्यक्ष होते.बिराजदार यांना १८ हून अधिक पुरस्कार मिळालेले होते. राष्ट्रीय-शिक्षक-पुरास्कार केन्द्र शासनं १९८३, संस्कृत-पण्डित्याय राष्ट्रपति पुरस्कार १९९८, महाराष्ट्र राज्य-संस्कृत-पण्डित-पुरस्कार: महाराष्ट्र विधानसभा १९९३, उज्जैनहून परशुरामश्री, तिरुपतीहून वाचस्पती, नाशिकहून विद्यापारंगत, वाराणसी येथून महापण्डित आणि पण्डितेंद्र, सोलापूरहून संस्कृतरत्नम्‌.

बिराजदार यांची पुस्तके –

वेदादि-शोधबोध, मुस्लिम-संस्कृत-सेवका: ‘विश्वभाषा’ सम्पादकीयमौक्तिकानी, मुस्लिमानां संस्कृताभ्यासो अन्ये चापि लेखा:

पंडित गुलाम दस्तगीर बिराजदार यांचे २२ एप्रिल २०२१ रोजी निधन झाले.

— संजीव वेलणकर.

९४२२३०१७३३

पुणे.