नमन माझे आद्यकवीला । रामायण ग्रंथ रचित्याला ।।
प्रतिभावंत कवि अवतरला । ह्या जगती ।।१।।
रामायणासारखा ग्रंथ । श्रेष्ठत्व मिळे ह्या जगांत ।।
अप्रतीम ते काव्य होत । कवि श्री वाल्मिकीचे ।।२।।
महाकवि वाल्मिकी । जीवन ज्याचे सार्थकीं ।।
प्रभूचरणीं अर्पित मस्तकी । इतिहास घडविला ।।३।।
सरस्वति प्रसन्न झाली । लेखणीतून अवतरली ।।
महान काव्य रचना झाली । वाल्मीकीकडून ।।४।।
कमळ उपजे चिखलांत । तैसा हिरा कोळशात ।।
अज्ञानासी ज्ञानी बनवित हिच लिला प्रभूची ।।५।।
वाल्याचा वाल्मिकी झाला । अज्ञानाचा ज्ञानी बनला ।।
विश्वामध्ये महाकवी ठरला । कथा त्याची ऐकावी ।।६।।
वाल्या कोळ्याची कथा । बनत असे जीवन गाथा ।।
आदर्श त्याचा चित्तीं ठेवता । सर्व जनांनी ।।७।।
वाल्याकोळी होता क्रूर । छंद त्याचा लूटमार ।।
चालवित असे परिवार । दुसऱ्याच्या धनावरी ।।८।।
चोरी लबाडी हा धंदा । खून करी तो अनेकदा ।।
पर धनावरी नजर सदा । वाल्याची असे ।।९।।
त्राही करूनी सोडिले । सर्वासी दु:ख दिले ।।
निर्दयतेनें दुसऱ्यांसी छळले । वाल्या कोळ्याने ।।१०।।
नारद मुनींची स्वारी । जात असता रस्त्यावरी ।।
वाट तयांची रोखूनी धरी । वाल्या कोळी ।।११।।
मागू लागला खंडणी । वाट त्याची अडवूनी ।।
चकीत झाले नारदमुनी । वाल्याकडे बघती ।।१२।।
नारायण नाम मुखी । होत आसे सदा सुखी ।।
थांबविता हरीनाम एकाएकी । नारद विचारी ।।१३।।
असूनी गरीब ब्राह्मण । नसे मजजवळी धन ।।
टाळ चिपळ्या नि नारायण । हीच माझी संपत्ती ।। १४ ।।
प्रभूची भक्ती । हीच माझी शक्ती ।।
कसे देवू धनाती । नारद बोलले ।। १५।।
वाल्यासी हवे धन । काय त्यासी जाण ।।
कसे ओळखी ते महान । तत्त्वज्ञान जिवनाचे ।।१६।।
नारद पुसतां वाल्याला । कां ठेविसी लोभ धनाचा ।।
करित असे पाप कर्माला । मिळविण्या ते धन ।। १७ ।।
धनामाजी सुख समजसी । लुटूनी ते स्वकीयांस वाटसी ।।
आनंदी तयांनी करिसी । पर धनाने ।।१८।।
सुखाचे सारे सोबती । परि पाप तूंच भोगती ।।
कुणी न देई संगती । तुझ्या कुकर्मात ।।१९।।
धनाजवळी सारे जमती । दु:खामध्ये साथ न देती ।।
सर्व स्वार्थी आसती । सगे सोयरे ।।२०।।
पुण्याचे असती वाटेकरी । पाप पडते तुझ्याच पदरीं ।।
हीच असे रीत खरी । जीवनाची ।।२१।।
तुझ्या कर्माचे फळ । भोगसी येतां वेळ ।।
दु:खमय वाटे तो काळ । विचार करावा मनीं ।। २२।।
कुणी न असती नाते गोते । मित्रमंडळीहि दूर जाती ।।
वाटेकरी नसती पापा तें । तुझ्या कर्माच्या ।। २३ ।।
मानव जन्म मिळाला । कां दवडिसी आयुष्याला ।।
सोडूनी घ्यावे लोभाला । प्रभूसी शरण जावे ।। २४।।
धनी न व्हावे पापाचे । सार्थक करावे जीवनाचे ।।
स्मरण ठेवावे प्रभूचे । अविरत ।। २५।।
विवेक जागृत ठेवावा । अज्ञानाचा पडदा फाडावा ।।
ज्ञानाग्री प्रज्वलित करावा । हेच सार्थक जीवनाचे ।। २६।।
अंतर्यांमी करावा विचार । उघडावे ज्ञान भांडार ।।
विचारांना द्यावा आकार । स्मरण करूनी प्रभूचे ।। २७ ।।
विवेकाच्या गोष्टी चार । वाल्याच्या बिंबती मनावर ।।
नारदासी करी नमस्कार । गुरू समजूनी ।।२८ ।।
पश्चाताप झाला मनी । आयुधे दिली टाकूनी ।।
शरण जाई वाकूनी । नारदा समोरी ।।
अंधकार नष्ट झाला । अंतर्यामी प्रकाश पडला ।।
जागृती झाली मनाला । वाल्याच्या ।। ३० ।।
नारदासी वंदन केले । गूरुमंत्र देण्या विनविले ।।
आशीर्वाद तयाचे मागितले । वाल्या कोळ्यांनी ।। ३१।।
रामनाम मुखे घ्यावे । चिंतन त्याचे करावे ।।
अंतर्मनी भक्ती ठेवावे । श्री रामाची ।।३२ ।।
वाल्यास उपदेश देवूनी । नारद गेले निघूनी ।।
ज्ञानाचा अग्नी पेटूनी । वाल्याचे चित्ती ।। ३३।।
राम नामाचा जप । घेऊन करावे तप ।।
पेटवावा ज्ञानदीप । हाच उपदेश नारदाचा ।।३४ ।।
तपश्चर्या करण्यासी । बैसला झाडापासी ।।
जपे राम नामासी । मनोभावे ।। ३५।।
राम नामाचा जप सतत । देहाचे भान जात ।।
पाला-पाचोळा जमत । शरीराभोवती ।।३६।।
पाला पाचोळा वर । मातीचे पडती थर ।।
वारूळाचा मिळे आकार । वाल्या देहा भोवती ।।३७।।
मातीचे ढीग जमूनी । देह जाय झाकूनी ।।
परी नाम मुखे घेवूनी । भक्ती केली प्रभूची ।।३८।।
परत नारद जात असता । स्तब्ध झाले राम नाम ऐकता ।।
वारूळातूनी राम नाम येतां । चकीत झाले ।।३९।।
दूर सारतां माती । आंत वाल्यासी बघती ।।
आश्चर्य चकीत होती । नारदमुनी ।।४०।।
वाल्यासी बघती ध्यानस्त । डोळे नी मुख बंदीस्त ।।
झाला देह रामनामस्थ । रोम रोम हुंकार देयी ।।४१।।
रामनामाचा हुंकार । देवू लागले शरीर ।।
कवच राम नामाचे वर । रक्षण करी देहाचे ।।४२।।
झाला वाल्या राममय । तपसामर्थ्य महान होय ।।
आशिर्वादूनी नारद जाय । वाल्यासी ।।४३।।
अपूर्व इच्छाशक्ती । जागृत झाली प्रभू भक्ती।।
रात्र-दिनी नाम घेती । मनोभावे ।। ४४।।
नामाचा महिमा आगाळा । भक्तीची साथ मिळता त्याला ।।
पाशानही लागती तरंगण्याला । पाण्यावरी ।। ४५।।
प्रभू नामाचे मोठेपण । तपोबल त्यासी मिळोन ।।
जात असे उद्धरून । आपल्या जीवनी ।। ४६।।
पाहूनी त्याची भक्ती । राम नामाची शक्ती ।।
प्रभू आशीर्वाद देती । वाल्या कोळ्यास ।। ४७।।
सत्य आणि तप । प्रज्वलित करी ज्ञानदिप ।।
अज्ञानाचा होई लोप । ज्ञानाग्री पेटतां ।। ४८।।
प्रसन्न झाली सरस्वती । त्याचे चित्ती ज्ञान देती ।।
अंतर्मयी प्रकाश पाडती । वाल्याच्या ।। ४९।।
करविता धनी । आसे तो कुणी ।।
घ्यावे तुम्ही जाणोनी । हीच प्रभूची लिला ।। ५०।।
***
ऐके दिनी सकाळी । जात वाल्मीकी अंघोळी ।।
क्रौंच पक्षाची जोडगोळी । बघे झाडावरी ।। ५१।।
रास क्रीडा बघून । आनंदले मन ।।
जात असे विसरून । स्वत:सी ।।५२।।
क्रौंच पक्षावर । मारीला तो तीर ।।
समजोनी शिकार । एका पारध्याने ।।५३।।
लागता तीर माथी । तत् क्षणी पडला धरतीं ।।
गतप्राण होवून जाती । एक क्रोंच पक्षी ।।५४।।
आनंदी पक्षी होते । एक गमवी प्राणाते ।।
विरह मिळे दुसऱ्याते । विचित्र झाली घटना ।।५५।।
सारे अघटित घडले । दु:खाश्रू नयनी आले ।।
चित्त भावनावश झाले । वाल्मीकीचे ।।५६।।
शब्द पडले मुखातूनी । भावनेस आकार देवूनी ।।
काव्यमय वाक्य होवूनी । प्रथम कविता जन्मली ।।५७।।
शारदा अवतरली काव्यातून । वाल्मीकेच्या वाणीतून ।।
आद्य कवी त्यास बनवून । मान मिळे ।।५८।।
( कवी वाल्मीकीचे प्रथम शब्द मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगत: शाश्वती समा: ।। यत्क्रौंच मिथुनादेकमवधी : काम मोहितम ।।
अर्थ – निर्दय पारध्या । त्या सुखी क्रौंच पक्षाला मारून त्याच्या स्त्रिला विपत्तीत लोटलेस, या पातकाबद्दल तू शंभर वर्षे नरक यातना भोगशील .)
चेतना जागृत झाल्या । विचार लहरी उमटल्या ।।
लेखणीतून वाहू लागल्या । वाल्याच्या ।।५९।।
विचारांचा धबधबा । झेप घेता नभा ।।
बनूनी एक प्रतीभा । महाकाव्य झाले ।।६०।।
ज्ञानाची गंगोत्री । पावन करी धरत्री ।।
सागर त्याचा बनती । रामायण रूपे ।।६१।।
महाकाव्य रामायण । वाल्मीकीचे अपूर्व देण ।।
हेच खरे त्याचे धन । मिळविले असे ।। ६२ ।।
वाल्याचा वाल्मीकी झाला । महाकवी मान मिळविला ।।
लोखंडाचे सोने बनला । परिसामुळे ।।६३।।
शुद्र आणि लहान । तोही मिळवितो मोठेपण ।।
इच्छा शक्ती महान । पाहीजे तेथे ।।६४।।
मार्ग सदाचे असती । परी अज्ञानाने न दिसती ।।
विवेक ज्ञानाची संगती । ध्येय देयी गाठूनी ।।६५।।
तुमचा गुरू अंतरमनी । त्यास घ्यावे समजोनी ।।
का शोधता बाहेरूनी । वाया जाई आयुष्य ।।६६।।
वाल्मीकी ऋषींचे काव्य । रामायण ग्रंथ दिव्य ।।
प्रतीभा ती भव्य । स्फूर्ती देयी सर्वांना ।।६७।।
रामायण ग्रंथ थोर । आदर्श जीवनाचे सार ।।
सार्थकी आयुष्याचे द्वार । तुम्ही उघडावे ।।६८।।
।। शुभं-भवतु ।।
डॉ. भगवान नागापूरकर
१०- ३११०८३
Leave a Reply